Της Πηνελόπης Ξηνταροπούλου Ψυχολόγου, Ειδικευόμενη στην Συστημική-Οικογενειακή Θεραπεία

Η εφηβεία είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια περίοδο σωματικών αλλαγών και συναισθηματικής έντασης. Είναι μια εποχή αναγέννησης — ένα στάδιο όπου ο άνθρωπος «ξαναγεννιέται» ψυχολογικά, μαθαίνοντας να βλέπει τον εαυτό και τον κόσμο με νέα μάτια.

Από τη βιολογική μέχρι τη συναισθηματική του διάσταση, το πέρασμα αυτό διαμορφώνει θεμελιωδώς τον τρόπο που σκεφτόμαστε, νιώθουμε και σχετιζόμαστε — όχι μόνο ως έφηβοι, αλλά και ως ενήλικες.

Ο εγκέφαλος που “αναδομείται”
Κατά την εφηβεία, ο εγκέφαλος βρίσκεται σε φάση «ανακαίνισης». Οι περιοχές που σχετίζονται με τη λήψη αποφάσεων και τον αυτοέλεγχο (ο προμετωπιαίος φλοιός) ωριμάζουν αργά, ενώ το σύστημα που ρυθμίζει τα συναισθήματα και την αναζήτηση ευχαρίστησης (το μεταιχμιακό σύστημα) ενεργοποιείται νωρίτερα (Casey, Jones, & Hare, 2008).

Αυτό σημαίνει πως οι έφηβοι νιώθουν πιο έντονα, αντιδρούν πιο παρορμητικά και ζουν τις εμπειρίες τους στο έπακρο. Δεν είναι απλώς «δράμα» — είναι βιολογία.

Η αναζήτηση της επιβράβευσης και της αποδοχής είναι βαθιά ριζωμένη στον εγκέφαλό τους (Blakemore & Robbins, 2012).

Όταν η ωρίμανση του προμετωπιαίου φλοιού ολοκληρωθεί, συνήθως στα μέσα της τρίτης δεκαετίας της ζωής, τα ίδια άτομα αρχίζουν να βλέπουν τα πράγματα πιο σφαιρικά, με μεγαλύτερη συναισθηματική ισορροπία.

Από το «όλα ή τίποτα» στη σύνθετη ματιά
Ο Jean Piaget περιέγραψε την εφηβεία ως τη φάση της «τυπικής λογικής σκέψης» — όπου ο νέος αρχίζει να σκέφτεται αφηρημένα, να φαντάζεται εναλλακτικές εκδοχές της πραγματικότητας και να αναζητά νόημα (Piaget, 1972).

Αυτό εξηγεί γιατί οι έφηβοι συχνά βλέπουν τον κόσμο μέσα από απόλυτους όρους: σωστό–λάθος, δίκαιο–άδικο. Με τον καιρό, όμως, αυτή η σκέψη γίνεται πιο σύνθετη. Ο ενήλικας μαθαίνει να διακρίνει αποχρώσεις, να αντέχει την αβεβαιότητα και να συνθέτει αντιφάσεις (Perry, 1999).

Ο David Elkind (1967) μίλησε για δύο χαρακτηριστικά φαινόμενα της εφηβείας:

• Το «φανταστικό κοινό», δηλαδή την αίσθηση ότι όλοι σε παρακολουθούν.
• Τον «προσωπικό μύθο», την πεποίθηση ότι κανείς δεν καταλαβαίνει πραγματικά αυτό που ζεις.

Με την ωρίμανση, αυτά τα φαινόμενα εξασθενούν, αφήνοντας χώρο για πιο ρεαλιστικές σχέσεις με τον εαυτό και τους άλλους.

«Ποιος είμαι;» – Το μεγάλο ερώτημα
Σύμφωνα με τον Erik Erikson (1968), η εφηβεία είναι η περίοδος όπου ο άνθρωπος αναζητά την ταυτότητά του — μια εσωτερική αίσθηση συνέχειας και νοήματος. Μέσα από πειραματισμούς, επιτυχίες, απογοητεύσεις και σχέσεις, ο έφηβος πλάθει το ποιος θέλει να γίνει.

Όταν αυτή η αναζήτηση ολοκληρωθεί με τρόπο υγιή, το άτομο εισέρχεται στην ενήλικη ζωή με μεγαλύτερη σταθερότητα, αυθεντικότητα και ψυχική ανθεκτικότητα (Kroger, 2017). Δεν παύει να αλλάζει, αλλά έχει έναν εσωτερικό «πυρήνα» πάνω στον οποίο μπορεί να σταθεί.

Από την ένταση στην ωριμότητα
Μεγαλώνοντας, ο τρόπος που βλέπουμε τα πράγματα αλλάζει ριζικά. Εκεί που κάποτε μια απόρριψη φαινόταν καταστροφική, τώρα μοιάζει με ευκαιρία αυτογνωσίας. Εκεί που κυριαρχούσε το «όλα ή τίποτα», τώρα αναδύεται η ικανότητα να βλέπουμε τις αποχρώσεις.

Η εφηβεία, λοιπόν, δεν είναι μια δύσκολη φάση που πρέπει απλώς να «περάσει». Είναι ένα καθοριστικό στάδιο εσωτερικής ωρίμανσης που βάζει τις βάσεις για την ενήλικη ζωή.

Αν μάθουμε να ακούμε τους εφήβους χωρίς φόβο, να αναγνωρίζουμε τη δύναμη και την αγωνία τους, μπορούμε να σταθούμε δίπλα τους όχι ως «διορθωτές», αλλά ως συνοδοιπόροι στη δημιουργία του εαυτού τους.

Βιογραφικό Πηνελόπης Ξηνταροπούλου

Ονομάζομαι Πηνελόπη-Νικολαΐς  Ξηνταροπούλου και είμαι κάτοχος πτυχίου Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Ανατολικού Λονδίνου. Το μεταπτυχιακό μου στην Εργασιακή Ψυχολογία του Πανεπιστημίου του Ανατολικού Λονδίνου. Ειδικεύομαι στην Οικογενειακή / Συστημική Ψυχοθεραπεία στο Εργαστήριο Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων. Με σεβασμό στους ανθρώπους που με εμπιστεύονται φροντίζω να επικαιροποιώ διαρκώς τις ήδη αποκτηθείσες ακαδημαϊκές μου γνώσεις με τη συμμετοχή μου σε πληθώρα σεμιναρίων, συνεδρίων και ημερίδων. Πέραν των τομέων πρακτικής μου άσκησης έχω επιστημονικό ενδιαφέρον για την εγκληματολογική έρευνα και την Δικαστική – Ψυχιατροδικαστική Ψυχολογία συμμετέχοντας σε σχετικές έρευνες και σεμινάρια.

Για περισσότερα Επιστημονικά άρθρα Ψυχολογίας μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://psychopedia.gr/

Για να ενημερώνεστε για όλα τα Επιμορφωτικά Σεμινάρια που αφορούν την Ψυχοπαθολογία και την Παιδοψυχολογία μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://www.seminars-psychopedia.gr/

Πηγές:

Arnett, J. J. (2014). Emerging adulthood: The winding road from the late teens through the twenties. Oxford University Press.

Blakemore, S. J., & Robbins, T. W. (2012). Decision-making in the adolescent brain. Nature Neuroscience, 15(9), 1184–1191.

Casey, B. J., Jones, R. M., & Hare, T. A. (2008). The adolescent brain. Annals of the New York Academy of Sciences, 1124(1), 111–126.

Elkind, D. (1967). Egocentrism in adolescence. Child Development, 38(4), 1025–1034.

Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and crisis. Norton.

Kroger, J. (2017). Identity development: Adolescence through adulthood. Routledge.

Piaget, J. (1972). The psychology of the child. Basic Books.

Perry, W. G. (1999). Forms of intellectual and ethical development in the college years. Jossey-Bass.