Η διακοπή των δεσμών με την τοξική βιολογική οικογένεια μπορεί να είναι μια από τις πιο συναισθηματικά επιβαρυντικές και πολύπλοκες αποφάσεις που μπορεί να πάρει κάποιος. Σε αντίθεση με το τέλος των φιλιών ή των ρομαντικών σχέσεων, οι οικογενειακές σχέσεις θεωρούνται συχνά απαραβίαστες και άνευ όρων.

Η απόφαση να χωρίσετε από μια τοξική οικογένεια μπορεί να είναι γεμάτη με ενοχές, συναισθηματικές συγκρούσεις και κοινωνικές προσδοκίες. Αλλά γιατί ακριβώς είναι τόσο δύσκολο να χωρίσεις τη βιολογική σου οικογένεια, ακόμα κι όταν είναι η πηγή τεράστιου πόνου και τραύματος;

1. Η ισχυρή ρύθμιση της οικογενειακής πίστης

Από τη γέννησή μας, είμαστε περιτριγυρισμένοι από κοινωνικές και πολιτιστικές αφηγήσεις που πλαισιώνουν την οικογένεια ως τον απόλυτο, άθραυστο δεσμό. Φράσεις όπως  «η οικογένεια είναι το παν» διαπερνούν τον πολιτισμό μας, υποδηλώνοντας ότι ό,τι κι αν συμβεί, οι οικογενειακές σχέσεις πρέπει να διατηρηθούν με κάθε κόστος. Αυτό δημιουργεί μια εσωτερικευμένη πεποίθηση ότι η πίστη στα μέλη της οικογένειας είναι μια ηθική υποχρέωση, ανεξάρτητα από το πόσο τοξικές ή επιβλαβείς μπορεί να είναι αυτές οι σχέσεις.

Πολλοί άνθρωποι σε τοξικές οικογένειες αισθάνονται ένα βαθύ αίσθημα ευθύνης να «διορθώσουν» τα πράγματα, κουβαλώντας συχνά το συναισθηματικό βάρος για χρόνια. Αυτή η ψυχολογική δυναμική μπορεί να έχει τις ρίζες της στη θεωρία της προσκόλλησης, η οποία εξηγεί ότι οι πρώιμοι δεσμοί προσκόλλησης με τους φροντιστές επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε τις σχέσεις σε όλη τη ζωή. Όταν αυτοί οι δεσμοί είναι δυσλειτουργικοί, είναι δύσκολο να δούμε την αφοσίωσή μας στην οικογένειά μας, ακόμα κι αν μας βλάψουν (Bowlby, 1988).

2. Ενοχή και συναισθηματική χειραγώγηση

Τα τοξικά μέλη της οικογένειας χρησιμοποιούν συχνά την ενοχή ως μέσο ελέγχου. Η συναισθηματική χειραγώγηση είναι συνηθισμένη σε δυσλειτουργικές οικογένειες, όπου οι γονείς ή τα αδέρφια μπορεί να παρασύρουν κάποιον να παραμείνει σε μια σχέση επικαλούμενος αισθήματα υποχρέωσης. Για παράδειγμα, ένας γονιός μπορεί να πει, «Μετά από όλα όσα έχω κάνει για σένα, πώς θα μπορούσες να φύγεις;» ή «Εγκαταλείπεις την οικογένεια κόβοντας τους δεσμούς σου».

Αυτή η συναισθηματική χειραγώγηση καθιστά απίστευτα δύσκολο τον καθορισμό ορίων. Το παιδί, που τώρα έχει μεγαλώσει, μπορεί να αισθάνεται σαν να χρωστάει στους γονείς του πίστη άνευ όρων, ακόμη και όταν η σχέση είναι σαφώς επιζήμια. Επιπλέον, οι επιζώντες από τοξικά οικογενειακά περιβάλλοντα συχνά εσωτερικεύουν την πεποίθηση ότι ευθύνονται για τη δυναμική της οικογένειας, ενισχύοντας τα συναισθήματα ενοχής που τους κρατούν παγιδευμένους σε αυτές τις ανθυγιεινές σχέσεις.

3. Φόβος μοναξιάς και κοινωνικό στίγμα

Ο φόβος της μοναξιάς είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που δυσκολεύει το διαζύγιο με την τοξικής οικογένειας. Οι βιολογικές οικογένειες θεωρούνται συνήθως ως ένα πρωταρχικό σύστημα υποστήριξης και η ιδέα του να είσαι «χωρίς οικογένεια» μπορεί να οδηγήσει σε βαθιά συναισθήματα απομόνωσης. Υπάρχει ένα κοινωνικό στίγμα που συνδέεται με το να είσαι αποξενωμένος από την οικογένειά του και οι άνθρωποι έξω από την κατάσταση συχνά δεν κατανοούν πλήρως τις περιπλοκές που εμπλέκονται. Όπως σημειώνει η ερευνήτρια Δρ. Peg Streep, η αποξένωση από την οικογένεια μπορεί να φέρει μια πολιτισμική προκατάληψη, όπου όσοι κόβουν τους δεσμούς θεωρούνται «αχάριστοι» ή «ψυχροί», ακόμη κι αν η σχέση ήταν επιβλαβής (Streep, 2021).

Επιπλέον, πολλά άτομα φοβούνται ότι θα μετανιώσουν που έκοψαν την οικογένειά τους αργότερα. Η ιδέα ότι «η οικογένεια είναι για πάντα» μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να ανησυχούν ότι θα νιώσουν τεράστια λύπη εάν ένα μέλος της οικογένειας πεθάνει ενώ είναι αποξενωμένοι. Αυτός ο φόβος συχνά εμποδίζει τους ανθρώπους να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία της ψυχικής τους υγείας, καθώς προσκολλώνται στην ελπίδα ότι τα πράγματα μπορεί τελικά να βελτιωθούν.

4. Ελπίδα για Αλλαγή και Συμφιλίωση

Πολλοί άνθρωποι παραμένουν σε τοξικές οικογενειακές σχέσεις λόγω μιας βαθιά ριζωμένης ελπίδας ότι τα πράγματα θα αλλάξουν. Αυτή η ελπίδα μπορεί να είναι συναρπαστική, ακόμη και παρά τις επανειλημμένες ενδείξεις ότι οι τοξικές συμπεριφορές είναι απίθανο να βελτιωθούν. Η ελπίδα για συμφιλίωση ή η πεποίθηση ότι τα μέλη της οικογένειας μπορεί μια μέρα να συνειδητοποιήσουν τα λάθη τους και να ζητήσουν συγχώρεση, μπορεί να κρατήσει τους ανθρώπους παγιδευμένους σε αυτές τις σχέσεις για χρόνια.

Αυτή η ελπίδα συχνά καθοδηγείται από πρώιμες εμπειρίες με σχετικά θετική ενίσχυση, όπου τα τοξικά μέλη της οικογένειας μπορεί να εναλλάσσονταν μεταξύ στιγμών καλοσύνης και κακοποίησης. Αυτή η ασυνέπεια δημιουργεί ένα ψυχολογικό μοτίβο στο οποίο το άτομο περιμένει εκείνες τις στιγμές καλοσύνης, ακόμα κι αν αυτές είναι λίγες. Η έρευνα δείχνει ότι αυτές οι σχέσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν μία σχετική ενίσχυση, είναι μερικές από τις πιο δύσκολες για να σταματήσουν (Kish, 2019).

5. Η πολυπλοκότητα της αγάπης και του πόνου

Μία από τις πιο προκλητικές πτυχές των τοξικών οικογενειακών σχέσεων είναι ο περίπλοκος συνδυασμός αγάπης και πόνου που τις συνοδεύει. Σε αντίθεση με τις τοξικές φιλίες ή τις ρομαντικές σχέσεις, όπου οι συναισθηματικοί δεσμοί μπορεί να είναι πιο εύκολο να κοπούν, η αγάπη μεταξύ των μελών της οικογένειας είναι συχνά βαθιά συνυφασμένη με οδυνηρές αναμνήσεις και εμπειρίες.

Πολλοί άνθρωποι αγωνίζονται να κόψουν τους δεσμούς τους επειδή εξακολουθούν να αγαπούν τα μέλη της οικογένειάς τους παρά το κακό που έχουν προκαλέσει. Η συναισθηματική σύγκρουση μεταξύ της επιθυμίας να διατηρήσει την οικογενειακή αγάπη και της ανάγκης να προστατευτεί από το κακό δημιουργεί μια εσωτερική μάχη που μπορεί να παραλύσει. Όπως επισημαίνει ο Δρ. Λάντυ Μπάνκροφτ, συγγραφέας του Γιατί το κάνει αυτό;, ότι τα καταχρηστικά μέλη της οικογένειας είναι συχνά καλά στο να «διατηρούν αρκετή αγάπη ζωντανή» ώστε να είναι δύσκολο να φύγουν (Bancroft, 2002).

6. Σπάζοντας τον κύκλο του τραύματος

Για όσους μεγαλώνουν σε τοξικές οικογένειες, τα πρότυπα της δυσλειτουργίας συχνά μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά. Η απελευθέρωση από αυτά τα μοτίβα μπορεί να μοιάζει σαν μια εξαιρετικά δύσκολη πρόκληση. Πολλά άτομα που προέρχονται από τοξικές οικογένειες φοβούνται ότι θα επαναλάβουν τις ίδιες τοξικές συμπεριφορές στις σχέσεις τους και το να αποφασίσουν να φύγουν αισθάνεται ακόμα πιο συντριπτικό. Αυτός ο φόβος της διαιώνισης του κύκλου του τραύματος μπορεί να δημιουργήσει πρόσθετα ψυχολογικά εμπόδια στην απόσχιση από το οικογενειακό σύστημα (Levine, 2010).

Συμπερασματικά, το διαζύγιο με μία τοξική βιολογική οικογένειας είναι μια συναισθηματικά πολύπλοκη και προκλητική διαδικασία. Η βαθιά ριζωμένη πίστη, η ενοχή, οι πιέσεις της κοινωνίας, ο φόβος της μοναξιάς και η ελπίδα για συμφιλίωση συμβάλλουν στην πρόκληση της απομάκρυνσης από αυτές τις σχέσεις. Ωστόσο, η προτεραιότητα στην ψυχική και συναισθηματική ευημερία είναι κρίσιμη για τη θεραπεία και την απελευθέρωση από την επιβλαβή δυναμική που διαιωνίζουν οι τοξικές οικογένειες.

Στο τέλος, ενώ η απόφαση να διακόψετε τους δεσμούς με μια τοξική οικογένεια είναι συχνά γεμάτη συναισθηματικό πόνο, μπορεί επίσης να είναι ένα απαραίτητο βήμα προς την αυτοσυντήρηση και την ανάπτυξη. Ο καθορισμός υγιών ορίων και η εύρεση υποστηρικτικών σχέσεων εκτός του οικογενειακού συστήματος μπορεί να οδηγήσει σε θεραπεία και σε ένα αίσθημα μεγαλύτερης εσωτερικής γαλήνης.

Για περισσότερα Επιστημονικά άρθρα Ψυχολογίας μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://psychopedia.gr/

Για να ενημερώνεστε για όλα τα Επιμορφωτικά Σεμινάρια που αφορούν την Ψυχοπαθολογία και την Παιδοψυχολογία μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://www.seminars-psychopedia.gr/

Πηγή:

Bancroft, L. (2002). Why Does He Do That? Inside the Minds of Angry and Controlling Men. Berkley Publishing Group.