Eπιμέλεια άρθρου: Σοφία Βάσο Ψυχολόγος, MSc Κλινικής Ψυχολογίας

Η Παρανοϊκή Διαταραχή Προσωπικότητας (ΠΔΠ) ανήκει σε μία ομάδα διαταραχών που αλλιώς ονομάζονται Εκκεντρικές Διαταραχές Προσωπικότητας. Οι άνθρωποι με αυτές τις διαταραχές φαίνονται συχνά περίεργοι και αλλόκοτοι. Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό των ανθρώπων με ΠΔΠ είναι η παράνοια, μία αδιάκοπη καχυποψία και έλλειψη εμπιστοσύνης στους άλλους χωρίς να υπάρχουν επαρκείς λόγοι. Η διαταραχή συνήθως εμφανίζεται στην παιδική ηλικία ή στην προεφηβεία και είναι συχνότερη στους άνδρες παρά στις γυναίκες. Έρευνες υπολογίζουν πως η ΠΔΠ επηρεάζει 2,3%-4,4% του γενικού πληθυσμού.

Αιτίες

Η ακριβής αιτία της ΠΔΠ δεν είναι γνωστή, αλλά είναι πιθανό να συνδυάζει βιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες. Το γεγονός ότι η ΠΔΠ είναι περισσότερο κοινή σε ανθρώπους που έχουν συγγενείς με σχιζοφρένεια και παραληρηματική διαταραχή υποδεικνύει έναν γενετικό δεσμό μεταξύ των δύο διαταραχών. Επίσης, πιστεύεται ότι οι εμπειρίες της πρώιμης παιδικής ηλικίας, συμπεριλαμβανομένου του σωματικού και ψυχολογικού τραύματος, παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη της ΠΔΠ.

Συμπτώματα

Οι άνθρωποι με ΠΔΠ είναι πάντα σε εγρήγορση, γιατί πιστεύουν πως οι άλλοι προσπαθούν πάντα να τους εκμεταλλευτούν, να τους βλάψουν ή να τους απειλήσουν. Αυτές οι αβάσιμες πεποιθήσεις σε συνδυασμό με την τάση τους να κατηγορούν και να μην εμπιστεύονται επιδρούν αρνητικά στην ικανότητά τους να διαμορφώσουν στενές και βιώσιμες σχέσεις. Άτομα με αυτή την διαταραχή:

• Αμφισβητούν την δέσμευση, την αφοσίωση και την αξιοπιστία των άλλων επειδή πιστεύουν πως οι άλλοι των εκμεταλλεύονται ή τους εξαπατούν.
• Διστάζουν να εκμυστηρευτούν πράγματα στους άλλους ή να αποκαλύψουν προσωπικές πληροφορίες διότι πιστεύουν πως θα χρησιμοποιηθούν εναντίον τους.
• Δεν συγχωρούν και «κρατούν κακίες».
• Είναι υπερευαίσθητοι και αντιμετωπίζουν την κριτική άσχημα.
• Βλέπουν κρυμμένα μηνύματα σε αθώα σχόλια ή βλέμματα των άλλων.
• Αντιλαμβάνονται ως επιθέσεις στον χαρακτήρα τους πράγματα που δεν είναι εμφανή στου άλλους και γενικά αντιδρούν με θυμό.
• Έχουν επίμονες υποψίες, χωρίς λόγο, πως οι σύντροφοί τους είναι άπιστοι.
• Είναι γενικότερα ψυχροί και απόμακροι στις σχέσεις τους με τους άλλους και ίσως γίνουν ελεγκτικοί και ζηλότυποι για να αποφύγουν την προδοσία.
• Δεν μπορούν να δουν τον ρόλο τους σε προβλήματα και διαπληκτισμούς θεωρώντας πως έχουν πάντα δίκιο.
• Δυσκολεύονται να χαλαρώσουν.
• Είναι επιθετικοί, πεισματάρηδες και εριστικοί.
• Τείνουν να αναπτύσσουν αρνητικά στερεότυπα για τους άλλους, ειδικά για αυτούς από διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες.

Διάγνωση

Εάν το άτομο παρουσιάζει συμπτώματα, ο γιατρός θα ξεκινήσει την αξιολόγηση λαμβάνοντας πλήρες ιατρικό ιστορικό και κάνοντας σωματική εξέταση. Αν και δεν υπάρχουν εργαστηριακά τεστ που μπορούν να διαγνώσουν τις διαταραχές προσωπικότητας, οι γιατροί μπορούν να χρησιμοποιήσουν διάφορα διαγνωστικά τεστ ώστε να αποκλείσουν σωματικές ασθένειες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν τα συμπτώματα. Για παράδειγμα, η βαρηκοΐα ή η παρατεταμένη χρήση ουσιών μπορούν να θεωρηθούν εσφαλμένα ΠΔΠ.

Εάν ο γιατρός δεν βρει κάποιο σωματικό λόγο για τα συμπτώματα, θα παραπέμψει το άτομο σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, που έχει την εκπαίδευση να διαγιγνώσκει και να θεραπεύει ψυχικές ασθένειες. Η ΠΔΠ είναι διαφορετική από τις ψυχωτικές διαταραχές όπως η σχιζοφρένεια, η παραληρηματική διαταραχή, ο καταδιωκτικός τύπος, από την άποψη ότι το άτομο με ΠΔΠ δεν βιώνει αντιληπτικές διαστρεβλώσεις (π.χ. να ακούει φωνές) ούτε περίεργο παραληρηματικό ιδεασμό (π.χ. ότι τον παρακολουθεί το FBI). Οι ψυχίατροι και οι ψυχολόγοι χρησιμοποιούν ειδικά σχεδιασμένα εργαλεία συνέντευξης και αξιολόγησης για να διαγνώσουν ένα άτομο με διαταραχή προσωπικότητας.

Θεραπεία

Τα άτομα με ΠΔΠ συχνά δεν αναζητούν θεραπεία με την θέλησή τους διότι δεν θεωρούν πως αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα. Επίσης, η έλλειψη εμπιστοσύνης στους άλλους που χαρακτηρίζει τα άτομα με ΠΔΠ λειτουργεί ως εμπόδιο για τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας μιας και η εμπιστοσύνη είναι ένας σημαντικός παράγοντας της ψυχοθεραπείας. Ως αποτέλεσμα, πολλοί άνθρωποι με ΠΔΠ δεν ακολουθούν το πλάνο θεραπείας και αμφισβητούν τα κίνητρα του θεραπευτή.

Όταν το άτομο αναζητά βοήθεια για την ΠΔΠ, επιλέγεται η ψυχοθεραπεία. Η θεραπεία επικεντρώνεται στην βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως η εμπιστοσύνη, η ενσυναίσθηση, η κοινωνική επαφή, η επικοινωνία και η αυτοεκτίμηση. Η φαρμακοθεαπεία δεν χρησιμοποιείται για να θεραπεύσει την ΠΔΠ. Παρόλα αυτά, ίσως χορηγηθούν αντικαταθλιπτικά, αντιαγχωτικά ή αντιψυχωτικά χάπια εάν τα συμπτώματα είναι βαριά ή αν υπάρχει συννοσηρότητα με κατάθλιψης ή άγχος.

Πρόγνωση

Οι προοπτικές για τους ανθρώπους με ΠΔΠ ποικίλουν. Αν και κάποιοι άνθρωποι μπορούν να λειτουργήσουν αρκετά καλά με την ΠΔΠ και είναι ικανοί να κάνουν μακροχρόνιες σχέσεις και να διατηρούν τις εργασίες τους, μερικοί παραλύουν εντελώς από την διαταραχή καθιστώντας τον εαυτό τους ανίκανο να σχηματίσει διαπροσωπικές σχέσεις ή να λειτουργήσει σε κοινωνικές και εργασιακές συνθήκες. Επειδή τα άτομα με ΠΔΠ τείνουν να αντιστέκονται στην θεραπεία, η πρόγνωση είναι συνήθως κακή.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις Διαταραχές προσωπικότητας, αιτίες εμφάνισης, παράγοντες κινδύνου, τις επιπτώσεις, τα χαρακτηριστικά, τα συμπτώματα κατά DSM-5 και τις τελευταίες Θεραπευτικές προσεγγίσεις μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://www.seminars-psychopedia.gr/seminaria/e-seminaria/psychopathologia/e-learning-seminario-diataraches-prosopikotitas-analysi-amp-therapeytikes-proseggiseis/

Πηγή:

• Janowsky D. Chapter 30. Personality Disorders. In: Ebert MH, Loosen PT, Nurcombe B, Leckman JF, eds. CURRENT Diagnosis & Treatment: Psychiatry. 2nd ed. New York: McGraw-Hill; 2008.
• American Psychological Association. Help for Personality Disorders Accessed 1/13/2017.
• Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (DSM-5). Washington, DC: American Psychiatric Association, 2013.