Μέσα από ένα απλό παιχνίδι, όπως μια ζωγραφιά, μπορείτε να μάθετε πολλά πράγματα για το παιδί σας, για την εικόνα που έχει για τον εαυτό του και για εσάς. Το παιδικό ιχνογράφημα είναι μια μορφή έμμεσης παρατήρησης κι αποτελεί ένα εκφραστικό μέσο του ανθρώπου, έναν τρόπο με τον οποίο η ψυχή εκδηλώνεται προς τα έξω, ενώ δίνει χρήσιμες πληροφορίες για το χαρακτήρα και την προσωπικότητα του παιδιού.
Το παιδί «υποτιμά» την αδελφή του ισχυριζόμενο ότι δε τη ζωγράφισε γιατί «έχει πάει σχολείο και λείπει»…
Ζητήστε του να ζωγραφίσει την οικογένειά του και τον εαυτό του μέσα σε αυτή. Παρατηρήστε το την ώρα που ζωγραφίζει: την ευκολία, την αποφασιστικότητα, την ταχύτητα στην εκτέλεση, ή τα αντίθετά τους. Η σειρά με την οποία σχεδιάζονται τα μέλη της οικογένειας αναδεικνύει την εσωτερική αξιολόγηση που κάνει για αυτά. Το πρώτο πρόσωπο που απεικονίζεται είναι συνήθως αυτό με το οποίο το παιδί είναι περισσότερο δεμένο και ταυτίζεται, ενώ όσο οι μορφές απομακρύνονται, τόσο λιγότερο σημαντικές είναι για το παιδί. Αν σχεδιάσει πρώτο τον εαυτό του, είναι πιθανόν να έχει υπερτονισμένο εγωκεντρισμό. Αν κάποιο πρόσωπο υποτιμάται είναι μικροσκοπικό, σχεδιασμένο τελευταίο ή μακριά από την ομάδα, ή σχεδιάζεται και μετά μουτζουρώνεται. Συμβαίνει συχνά όταν τα μεγαλύτερα παιδιά «ζηλεύουν» τα αδελφάκια τους.
Τα δυσανάλογα μεγάλα χέρια των κεντρικών μορφών (γονείς) που μάλιστα καλύπτουν το πρόσωπο του ενός παιδιού πιθανόν να υποδηλώνουν επιθετική βίαιη συμπεριφορά των γονιών.
Παρατηρήστε ακόμη αν υπάρχει εγγύτητα ή απόσταση, ή αν παρεμβάλλονται «εμπόδια» ανάμεσα στις φιγούρες (φυτά, αντικείμενα κλπ), που συχνά υποδηλώνουν συναισθηματική απομάκρυνση. Επίσης, τις αναλογίες των μεγεθών (πχ ο μπαμπάς ψηλότερος ή αν κάποιο μέλος της οικογένειας σχεδιάζεται με δυσανάλογα μεγάλες τις παλάμες των χεριών πιθανόν να μαλώνει ή να χτυπά το παιδί). Επίσης, τη διανομή των ρόλων (πχ ανάμεσα σε γυναίκες-άνδρες), τα ρούχα (πιο καλοζωγραφισμένα, πολύχρωμα και με πλήθος λεπτομερειών τα πρόσωπα που είναι σημαντικότερα για το παιδί) , ή ακόμη τις διορθώσεις και τα σβησίματα. Αν η απεικόνιση της οικογένειας γίνεται µέσα σε µια κορνίζα ή πλαίσιο δείχνει ότι το παιδί πιθανόν βιώνει αυστηρή διαπαιδαγώγηση και έντονο έλεγχο.
Πιο καλοζωγραφισμένα, πολύχρωμα και με πλήθος λεπτομερειών τα πρόσωπα που είναι σημαντικότερα για το παιδί, απομακρυσμένα, μουτζουρωμένα και με παρεμβαλλόμενα εμπόδια τα «υποτιμώμενα» πρόσωπα…
Προσέξτε ακόμη και τα παραπληρωματικά στοιχεία (τα απεικονιστικά σύμβολα που χρησιμοποιεί το παιδί: ήλιος, άνθρωπος, σπίτι κλπ, αποτελούν γλώσσα αυθόρμητη και παγκόσμια): ο ήλιος συμβολίζει συχνά τον πατέρα του παιδιού και από το μέγεθος εκφράζεται τη σημασία που αποδίδει το τελευταίο στο ρόλο του. Το σπίτι συμβολίζει τις σχέσεις του παιδιού με την οικογένειά του: ένα καλοζωγραφισμένο σπίτι δείχνει ένα ισορροπημένο παιδί, ενώ αν το σπίτι δεν έχει παράθυρα πιθανόν να υποδηλώνει συναισθηματική αποστέρηση. Το τζάκι είναι σύμβολο θαλπωρής και αγάπης∙ αν ο καπνός της καμινάδας κατευθύνεται δεξιά το παιδί κοιτάζει αισιόδοξα το μέλλον. Η καρδιά συμβολίζει τα πρώτα αισθηματικά σκιρτήματα των παιδιών. Η πολυχρωμία γενικά δείχνει μια αίσθηση χαράς και ευφορίας, οι δυνατές γραμμές ένα δυναμικό και συχνά απαιτητικό παιδί, ενώ αν το σχέδιο περιορίζεται σε μια γωνιά του χαρτιού αφήνοντας το υπόλοιπο κενό, πιθανόν να υποδεικνύει ένα άτολμο και εσωστρεφές παιδί.
Είναι μια ευκαιρία – αξιοποιώντας τις πληροφορίες που θα αντλήσετε από αυτή τη δραστηριότητα- να βελτιώσετε τις σχέσεις σας με το παιδί σας.
Την ώρα που σχεδιάζει συζητήστε μαζί του για το τι νιώθει για το κάθε πρόσωπο, τι πράγματα του αρέσει να κάνει μαζί του κλπ. Είναι μια ευκαιρία – αξιοποιώντας τις πληροφορίες που θα αντλήσετε από αυτή τη δραστηριότητα – να βελτιώσετε τις σχέσεις σας με το παιδί σας.
Για να ενημερωθείτε σχετικά με την Εφαρμογή του Παιδικού Ιχνογραφήματος (ζωγραφιάς) ως Θεραπευτικό εργαλείο (μέσο έκφρασης των συναισθημάτων και των σκέψεων του παιδιού και αξιολόγησης της προσωπικότητας και της νοητικής ηλικίας) μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://psychopedia.gr/ekpaideytiko-seminario-paidiko-ichnografima-axiologisi-ermineia-amp-diacheirisi/
Της Αλεξάνδρας Κατσαρού
Φιλόλογος Πανεπιστημίου Αθηνών με μετεκπαίδευση στην Ειδική Αγωγή (αναδημοσίευση από περιοδικό «Poli» Ιουλίου-Αυγούστου, αρ. τεύχους 91)
