Της Δήμητρας Τσικνή, MSc Κλινικής Ψυχολογίας
Το μυαλό μας αλλάζει διαρκώς και οι συμπεριφορές, όπως και οι εμπειρίες μας το διαμορφώνουν σε κάθε ηλικία που διανύουμε. Τα νέα ως προς την φυσική φθορά του εγκεφάλου μας είναι μάλλον ευχάριστα.
Ο εγκέφαλος έχει πλαστικότητα και μπορεί να αλλάξει και σε προχωρημένη ηλικία:
- Για χρόνια οι επιστήμονες πίστευαν ότι οι συνδέσεις του εγκεφάλου μας είναι σταθερές. Τώρα γνωρίζουμε ότι ο εγκέφαλος μπορεί να αναδιαμορφωθεί σε όλη την διάρκεια της ζωής μας. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται “νευροπλαστικότητα”.
- Η νευροπλαστικότητα προσφέρει ελπίδα, αφού σημαίνει ότι ο εγκέφαλός μας μπορεί να κάμπτεται και να προσαρμόζεται όταν έρχεται αντιμέτωπος με νοητικές προκλήσεις, με την γήρανση και με ασθένειες. Επίσης σημαίνει ότι είναι στο χέρι μας να διατηρήσουμε τον εγκέφαλό μας σε καλή κατάσταση, διατηρώντας την νοητική μας ενεργητικότητα.
Ο εγκέφαλος είναι ανθεκτικός και προσαρμοστικός και η “γνωστική εφεδρεία” του προσφέρει προστασία:
- Κάποιοι άνθρωποι είναι σε θέση να διατηρήσουν καλύτερα τις εγκεφαλικές τους λειτουργίες καθώς μεγαλώνουν, ακόμα και αν αναπτύξουν τις σωματικές βλάβες που συνδέονται με την άνοια.
- Αυτή η προσαρμοστικότητα, κάποιες φορές αναφέρεται ως γνωστική εφεδρεία, φαίνεται να συνδέεται με προσαρμόσιμους παράγοντες, όπως το επίπεδο εκπαίδευσης, που έχει κατακτήσει το άτομο, η εκτέλεση γνωστικά απαιτητικών δραστηριοτήτων και η κοινωνική δραστηριότητα.
Η φθορά της γνωστικής λειτουργίας δεν αποτελεί αναπόφευκτο μέρος της διαδικασίας γήρανσης:
- Καθώς μεγαλώνουμε, είναι σύνηθες να γινόμαστε πιο αργοί στην επεξεργασία και εκτέλεση των δραστηριοτήτων μας και ίσως δυσκολευόμαστε να δημιουργούμε αναμνήσεις από πρόσφατα γεγονότα. Αλλά η σοβαρή φθορά στις γνωστικές λειτουργίες δεν είναι αυτόματα μέρος της διαδικασίας γήρανσης.
- Ο εγκέφαλος μπορεί τελικά να παραμείνει σχετικά υγιής και λειτουργικός και σε μεγάλη ηλικία.
- Στην πραγματικότητα, η ασθένεια είναι η αιτία της φθοράς και όχι το αντίστροφο.
Υπάρχουν παράγοντες κινδύνου και προστατευτικοί παράγοντες και είναι δυνατό και σημαντικό να φροντίσουμε την υγεία του εγκεφάλου μας:
- Ενώ η γήρανση είναι από τους μεγαλύτερους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη άνοιας, ξέρουμε ότι άλλοι ‘προσαρμόσιμοι’ παράγοντες μπορούν είτε να αυξήσουν τον κίνδυνο άνοιας, ή να μας προστατεύσουν απέναντι στην φθορά της γνωστικής λειτουργίας.
- Ξέρουμε ότι οι άνθρωποι με καλύτερη καρδιαγγειακή υγεία, που είναι πιο ενεργητικοί σωματικά, κοινωνικά και πνευματικά, που έχουν αναπτύξει υγιείς διατροφικές συνήθειες, που δεν καπνίζουν και πίνουν αλκοόλ με μέτρο, έχουν λιγότερες πιθανότητες, κατά μέσο όρο, να αναπτύξουν άνοια.
Στα επόμενα θα δούμε τρόπους και στρατηγικές για να ενισχύσουμε την ανθεκτικότητα, την προσαρμοστικότητα και την λειτουργικότητα του εγκεφάλου, για να τον προφυλάξουμε από την φθορά.
Πώς μπορώ να διατηρήσω τον εγκέφαλό μου σε φόρμα
Οι άνθρωποι με καλύτερη καρδιαγγειακή υγεία, που είναι δραστήριοι σωματικά και πνευματικά, που έχουν υιοθετήσει υγιείς διατροφικές συνήθειες, που δεν καπνίζουν και καταναλώνουν αλκοόλ με μέτρο, έχουν, κατά μέσο όρο, λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν άνοια.
Τι μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν, για να διατηρήσουμε τον εγκέφαλό μας σε φόρμα:
- Σωματική δραστηριότητα.Ο εγκέφαλός μας χρειάζεται καλή προμήθεια σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά για να λειτουργεί καλά.
- Μπορούμε να περπατήσουμε ως την δουλειά ή να κατέβουμε μία στάση πιο πριν ή να αφήσουμε το αυτοκίνητο αρκετά πιο μακριά.
- Κοινωνική δέσμευση.Η κοινωνική δραστηριότητα μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην διατήρηση της καλής υγείας του εγκεφάλου μας και οι άνθρωποι, που είναι κοινωνικά δραστήριοι, έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν κάποιου είδους γνωστική δυσλειτουργία. Μόλις 10 λεπτά κοινωνικής αλληλεπίδρασης μπορούν να αυξήσουν τις επιδόσεις του εγκεφάλου μας.
- Η απλή κοινωνική αλληλεπίδραση μπορεί να αποφέρει μεγαλύτερα οφέλη για τον εγκέφαλο από την λύση σταυρόλεξου. Αρκεί ένα απλό τηλεφώνημα σε έναν φίλο ή συγγενή για κουβέντα.
- Πρόκληση για το μυαλό.Η διά βίου μάθηση και η εκπαίδευση κάνουν καλό στην υγεία του εγκεφάλου και μειώνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας. Στην πραγματικότητα, η μάθηση δημιουργεί νέα εγκεφαλικά κύτταρα, εμπλουτίζοντας έτσι τα εγκεφαλικά δίκτυα και ανοίγοντας νέους δρόμους, που ο εγκέφαλος μπορεί να ακολουθήσει για να παρακάμψει τις περιοχές, που έχουν υποστεί βλάβη. Προκαλούμε τον εαυτό μας κάνοντας καινούρια πράγματα και μαθαίνοντας, δύο δραστηριότητες ζωτικές για την υγεία του εγκεφάλου. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να προκαλέσουμε το μυαλό μας εκτός από τα σταυρόλεξα και τα Sudoku.
- Μπορούμε να αποστηθίσουμε τα λόγια ενός τραγουδιού, να μάθουμε να χρησιμοποιούμε ένα νέο λογισμικό ή μία εφαρμογή, να αρχίσουμε την ανάγνωση ενός βιβλίου από κάποιο είδος με το οποίο δεν έχουμε ασχοληθεί ξανά, ή να κάνουμε τουρισμό στην πόλη μας.
- Στάση: Διαχείριση του στρες και ενσυνειδητότητα στο παρόν.Το χρόνιο στρες εμφανίζει δομικές και λειτουργικές συνέπειες στον ιππόκαμπο – το τμήμα εκείνο του εγκεφάλου που έχει ζωτική σημασία για την δημιουργία αναμνήσεων. Οι άνθρωποι, που είναι χαλαροί και εξωστρεφείς διατρέχουν μικρότερο κίνδυνο να αναπτύξουν άνοια.
- Η εκμάθηση τεχνικών για την διαχείριση του στρες, που βιώνουμε, μπορεί να έχει θετικές συνέπειες για την υγεία. Η εστίαση της προσοχής στην παρούσα στιγμή μειώνει το στρες και έχει το επιπλέον όφελος της βελτίωσης της μνήμης.
- Προσαρμογή του τρόπου ζωής για να προστατεύεται ο εγκέφαλος. Παρόλο που η ηλικία είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για την άνοια, οι επιλογές της ζωής μας φαίνεται ότι μπορούν να επηρεάσουν θετικά την υγεία του εγκεφάλου μας.
- Για παράδειγμα, ο διαβήτης τύπου 2, σε συνδυασμό με τον ανεπαρκή έλεγχο του σακχάρου, αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας. Μία ισορροπημένη διατροφή, απαλλαγμένη από την ζάχαρη, μπορεί να αποτελέσει σωτήριο δώρο για τον εγκέφαλο.
Για να ενημερώνεστε με περισσότερα άρθρα Ψυχολογίας μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://psychopedia.gr/