Της Λήδας Παλάκα, Ψυχολόγου – Ειδίκευση στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία ενηλίκων και στην Κλινική Ψυχολογία, Msc

Συχνά στην καθημερινότητά μας χρησιμοποιούμε τον όρο εμμονή, εννοώντας ότι έχουμε «κόλλημα» με κάτι. Αρχικά είναι σημαντικό να δώσουμε τον ορισμό της εμμονής.

Οι εμμονές, ή αλλιώς ιδεοληψίες, είναι επαναλαμβανόμενες, επίμονες και ανεπιθύμητες σκέψεις, εικόνες, λέξεις ή παρορμήσεις που προκαλούν δυσφορία, ανησυχία και άγχος. Είναι ασύμβατες με τις αξίες του ατόμου και βιώνονται ως παρείσακτες και απρόσκλητες. Το άτομο, για να διαχειριστεί το άγχος και για να καταστείλει ή να εξουδετερώσει τις σκέψεις που προκαλούν δυσφορία εμπλέκεται σε καταναγκαστικές συμπεριφορές. Οι καταναγκασμοί είναι επαναληπτικές συμπεριφορές (π.χ. πλύσιμο χεριών, τακτοποίηση, έλεγχος) ή νοερές πράξεις (π.χ. προσευχές, μετρήσεις, σιωπηρές επαναλήψεις λέξεων) τις οποίες το άτομο αισθάνεται αναγκασμένο να εκτελέσει σε απάντηση μιας ιδεοληψίας ή σύμφωνα με κανόνες οι οποίες πρέπει να εφαρμοστούν. Στόχος των καταναγκασμών είναι η αγχόλυση και η αποτροπή κάποιου καταστροφικού συμβάντος.

Για παράδειγμα, ένα άτομο με ψυχαναγκασμό αμφιβολίας αναρωτιέται «μήπως ξέχασα το μάτι της κουζίνας ανοιχτό και πάρει φωτιά το σπίτι;». Για να αντιμετωπίσει το άγχος της αμφιβολίας αυτής ελέγχει 3 φορές το μάτι της κουζίνας και επαναλαμβάνει νοερά τον αριθμό 3. Αυτή η συμπεριφορά ανακουφίζει το άγχος, όμως η αμφιβολία εμφανίζεται ξανά, και το άτομο επαναλαμβάνει τον έλεγχο και το μέτρημα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός φαύλου κύκλου, ο οποίος είναι αρκετά χρονοβόρος και προκαλεί δυσκολίες στην καθημερινή ζωή του ατόμου, π.χ. αργεί τελικά να φύγει από το σπίτι και πηγαίνει καθυστερημένο στη δουλειά του. Αυτή η περίπτωση συνιστά ένα παράδειγμα της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής.

Όμως, εμμονές μπορεί να εμφανιστούν και στο πλαίσιο της Ψυχαναγκαστικής Καταναγκαστικής Διαταραχής Προσωπικότητας (ΨΚΔΠ). Σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να διευκρινιστεί ότι με τον όρο εμμονές δεν εννοούμε την ιδεοληψία ή τον καταναγκασμό, αλλά προσωπικά χαρακτηριστικά τα οποία θα μπορούσαν να είναι προσαρμοστικά, αλλά λόγω της υπερβολής τους οδηγούν σε δυσλειτουργία στην καθημερινότητα. Το βασικό χαρακτηριστικό στην ΨΚΔΠ είναι η έντονη  ενασχόληση του ατόμου με την τάξη, την τελειοθηρία, τον έλεγχο και τον προγραμματισμό. Συχνά το άτομο ασχολείται με λίστες, κανόνες, λεπτομέρειες, είναι υπερβολικά ευσυνείδητο και άκαμπτο στις αξίες του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δυσκολεύεται να υπολογίσει τον χρόνο του και να αφήνει τις υποχρεώσεις του μέχρι την τελευταία στιγμή (αναβλητικότητα), να μην μπορεί να ολοκληρώσει κάποια εργασία λόγω τελειοθηρίας, να μην είναι ευέλικτο, να μην έχει χρόνο να διασκεδάσει και να μην είναι αυθόρμητο στην έκφραση των συναισθημάτων του.

Η Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή Προσωπικότητας δεν καθιστά το άτομο πιο ευάλωτο για την ανάπτυξη Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής αλλά έχει φανεί ότι υπάρχουν κοινές πεποιθήσεις που αφορούν τον έλεγχο και την υπευθυνότητα. Η μία διαταραχή λοιπόν δεν συνεπάγεται την άλλη, αλλά μπορεί να συνυπάρξουν.

Θεραπεία

Η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία έχει φανεί ότι είναι η θεραπεία εκλογής για την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, και είναι επίσης αποτελεσματική και για την Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή Προσωπικότητας.

Για να ενημερωθείτε σχετικά με την Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, τις συνηθέστερες μορφές της, τις επιπτώσεις της διαταραχής και τις κατάλληλες Θεραπευτικές παρεμβάσεις μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ: https://www.seminars-psychopedia.gr/seminaria/seminaria-dia-zosis/psychopathologia-seminaria/ideopsychanagkastiki-diatarachi-o-c-d/