Της Φανής Λούγκλου, Κλινικής Ψυχολόγου-Παιδοψυχολόγου
Πολλοί αναρωτιούνται συχνά τι οδηγεί ένα παιδί να γίνει “νταής”, να καταφύγει στο σχολικό εκφοβισμό και τη βία. Τι συμβαίνει και μερικά παιδιά έχουν την ανάγκη να πληγώνουν και να ταπεινώνουν τα άλλα παιδιά; Τι νομίζουν ότι κερδίζουν από αυτή τη σκληρή συμπεριφορά;
Ο σχολικός εκφοβισμός και η βία είναι μαθημένες συμπεριφορές που χρησιμοποιούνται σαν απάντηση στο άγχος. Είναι μια προσπάθεια να κερδίσει το παιδί ανωτερότητα έναντι κάποιου άλλου. Οι νταήδες φαίνεται ότι έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά:
- ανώριμες κοινωνικές δεξιότητες
- έλλειψη ενσυναίσθησης και συμπόνια
- παρορμητικότητα
- θετικές απόψεις για τη βία
Εξ’ αιτίας των ανώριμων κοινωνικών δεξιοτήτων, οι νταήδες “βλέπουν” απειλές εκεί που δεν υπάρχουν και χαρακτηρίζουν άλλα παιδιά ως εχθρικά ενώ δεν είναι. Μικρά ατυχήματα (π.χ. ένα παιδί τον ακουμπά τυχαία καθώς περνά από δίπλα) προκαλούν καυγάδες βασισμένες σε παρορμητικές σκάψεις και αποφάσεις. Εξ’ αιτίας της έλλειψης ενσυναίσθησης και συμπόνιας, οι νταήδες δυσκολεύονται να κατανοήσουν πώς αισθάνονται οι άλλοι και να ερμηνεύσουν σωστά καταστάσεις κατά τις οποίες τα άλλα παιδιά προσπαθούν να δείξουν συμπάθεια απέναντί τους.
Αν και είναι δύσκολο να συμπονέσουμε ένα παιδί που είναι βίαιο και επιθετικό, ειδικότερα όταν το δικό μας παιδί είναι θύμα, πάντα υπάρχει λόγος πίσω από αυτή τη συμπεριφορά. Παρ’ όλα αυτά, μπορεί να είναι χρήσιμο να καταλάβουμε κάποιους από τους λόγους που τα παιδιά γίνονται νταήδες:
- Κακές σχέσεις με τους γονείς: στα επιθετικά παιδιά συχνά λείπει η ζεστασιά, η φροντίδα και το ενδιαφέρον των γονιών. Οι γονείς τους συνήθως είναι πολύ ανταγωνιστικοί και έχουν παράλογες απαιτήσεις για ανωτερότητα των παιδιών έναντι των άλλων. Έχουν επίσης προκαταλήψεις όσον αφορά στην εθνικότητα, το φύλο, την οικονομική κατάσταση και την επιτυχία. Μαθαίνουν στα παιδιά του να είναι ανταγωνιστικά με κάθε κόστος και να κερδίζουν με οποιαδήποτε μέσα.
- Ασυνέπεια στην πειθαρχεία: οι γονείς δυσκολεύονται να θέσουν όρια και/ή δεν καταφέρνουν να μάθουν στα παιδιά να αναλαμβάνουν την ευθύνη της συμπεριφοράς τους.
- Κακή σχολική επίδοση: κάποια παιδιά γίνονται επιθετικά όταν αντιμετωπίζουν άγχος για τα μαθήματα. Όταν δυσκολεύονται με το σχολείο και νιώθουν αβοήθητα, ίσως αρχίσουν να χάνουν την ελπίδα. Όταν χάνεται η ελπίδα, το παιδί γίνεται αντιδραστικό. Αυτό μεταφράζεται σε επιθετική συμπεριφορά και αποζητούν “εκδίκηση” από τους καλούς μαθητές.
- Έλλειψη στήριξης από τους συνομήλικους: τα παιδιά που είναι απομονωμένα και αισθάνονται ότι οι συνομήλικοι δεν τα συμπαθούν χρησιμοποιούν τη βία για να αποκτήσουν κοινωνικό έλεγχο. Η διαστρεβλωμένη σκέψη τους τούς κάνει να πιστεύουν ότι ελέγχοντας τα άλλα παιδιά γίνονται φίλοι τους.
- Κακοποίηση: υπάρχουν πολλές αποδείξεις ότι τα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί σωματικά από τους γονείς τους, χρησιμοποιούν βία πάνω στα άλλα παιδιά. Τα ίδια παιδιά είναι πιθανό να αναπτύξουν άγχος, κατάθλιψη και εθισμό σε ουσίες. Επιπλέον, πιθανότατα θα γίνουν βίαιοι ενήλικες που θα κακοποιούν τα δικά τους παιδιά. Η κακοποίηση είναι κυκλική.
- Θύματα σχολικού εκφοβισμού: πολλοί νταήδες έχουν υπάρξει θύματα κάποια στιγμή. Εξ’ αιτίας της έλλειψης στήριξης, τις κακές κοινωνικές δεξιότητες και της εξάρτησης σε μαθημένες συμπεριφορές, χρησιμοποιούν τη βία σε μια προσπάθεια να αποκτήσουν ανωτερότητα και έλεγχο, ώστε να μην είναι πια θύματα.
- Χαμηλή αυτοπεποίθηση: οι νταήδες τείνουν να δυσκολεύονται με την αυτοεικόνα και την αυτοεκτίμησή τους. Η συμπεριφορά τους κρύβει τα συναισθήματά τους. Δεν πιστεύουν στις ικανότητές τους, δεν μπορούν να ενταχθούν σε ομάδες και συχνά γελοιοποιούνται και περιθωριοποιούνται από τους ίδιους τους γονείς τους και/ή τα αδέρφια τους.
Υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να αποφύγουμε να μεγαλώσουμε νταήδες. Πάνω απ’ όλα είναι σημαντικό να χτίσουμε μια θετική σχέση με τα παιδιά μας. Έχουν ανάγκη να τα αγαπάμε, να τα στηρίζουμε και να τα ακούμε. Ενίοτε θα κάνουν κακές επιλογές και θα αποτυγχάνουν εκεί που θα θέλαμε να επιτύχουν, αλλά είναι τα παιδιά μας και τα αγαπάμε χωρίς όρους.
Πιο κάτω είναι μερικές ιδέες για το πώς μπορούμε να φτιάξουμε μια καλή σχέση με τα παιδιά μας και να τα μεγαλώσουμε ώστε να γίνουν υπεύθυνα και ώριμα.
- Τα επαινούμε συχνά, όχι μόνο για τις επιτυχίες τους αλλά και για τις προσπάθειές τους.
• Ακούμε όταν μας μιλούν.
• Συμπαραστεκόμαστε και, όταν χρειαστεί, βοηθούμε με τα προβλήματά τους.
• Ενθαρρύνουμε τις θετικές κοινωνικές σχέσεις.
• Δεν συγκρίνουμε και δεν ενθαρρύνουμε τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα αδέρφια.
• Βάζουμε όρια και τα μαθαίνουμε να είναι υπεύθυνα για τη συμπεριφορά τους.
• Διδάσκουμε ενσυναίσθηση με τις πράξεις μας κάθε μέρα.
• Περνούμε χρόνο μαζί τους.
• Τους μιλάμε, ακόμα και όταν νομίζουμε ότι δεν ακούν.
• Είμαστε ήρεμοι και δίνουμε το παράδειγμα για την επίλυση διαφωνιών.
• Είμαστε παρόντες στη ζωή τους.
Σε όλα αυτά υπάρχει κάτι καλό: οι νταήδες δεν γεννιούνται, γίνονται. Έχουμε την ευκαιρία να μεγαλώσουμε παιδιά που επιλέγουν να είναι συμπονετικά, ευγενικά και πιστοί φίλοι. Το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε είναι να τους μάθουμε αυτές τις δεξιότητες.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Bullying – Cyberbullying στο παιδί και τον Έφηβο – Πρόληψη και Θεραπευτικές προσεγγίσεις μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://psychopedia.gr/neo-ekpaideytiko-seminario-bullying-cyberbullying-sto-paidi-kai-ton-efivo-prolipsi-kai-therapeytikes-proseggiseis/
Σύντομο Βιογραφικό Φανής Λούγκλου
Ιδιωτεύω ως κλινική παιδοψυχολόγος από το 2006, αρχικά στη Βούλα και στη συνέχεια στη Λήμνο. Από τον Ιανουάριο του 2015 συνεργάζομαι με το πρόγραμμα του πανεπιστημίου Harvard «Making Care Common” που έχει στόχο την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης και της συναισθηματικής νοημοσύνης στα παιδιά. Το πρόγραμμα εφαρμόζεται πιλοτικά σε δημοτικό σχολείο της Λήμνου.
Έχω εξειδικευτεί στη χρήση ψυχομετρικών εργαλείων για τη διάγνωση μαθησιακών δυσκολιών, αυτισμού και συναισθηματικών/συμπεριφορικών διαταραχών σε παιδιά και εφήβους. Έχω εκπαιδευτεί στην γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία, στην προσαρμοσμένη παιχνιδοθεραπεια σύμφωνα με τη γνωστική θεωρία και στην εκπαίδευση γονέων σύμφωνα με τη θεωρία του Ρ. Ντράικωρς (Marshall University). Συντονίζω ομάδες γονέων από το 2010.
Είμαι μέλος της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας (American Psychological Association).
Ατσική, Λήμνος, email: fanilougklou@outlook.com.gr, τηλ. επικοινωνίας: 2254031135 – 6973401177
