Της Δήμητρας E. Μαυρομάτη, Ψυχολόγου Α.Π.Θ
Το ξύλο με την «βίτσα»
Έχουμε ακούσει ιστορίες από τους γονείς μας και παλαιότερους, που μας μιλούσαν για τη δεκαετία του 50 μετά τη γερμανική κατοχή , για τα παλιά εκείνα χρόνια όταν οι δάσκαλοι τιμωρούσαν τους άτακτους και τους αδιάβαστους μαθητές, με την βίτσα και μάλιστα έδειχναν προτίμηση να τους φέρνουν μια καλοφτιαγμένη βίτσα οι μαθητές οι οποίοι ήταν αυτοί που «έτρωγαν» και το ξύλο.
Ο έπαινος της καθαρής σχολικής ποδιάς
Οι ίδιοι εκπαιδευτικοί επαινούσαν τους μαθητές οι οποίοι προέρχονταν από πλούσιες οικογένειες με μορφωμένους γονείς. Τους σήκωναν συνέχεια στο μάθημα και επιδείκνυαν στην τάξη την τόσο καθαρή και καλοσιδερωμένη μαθητική ποδιά τους. Αντίθετα κατσούφιαζαν στους άτακτους μαθητές που έτρωγαν το ξύλο με τη βίτσα.
Μια ενθάρρυνση στους ήδη ικανούς μαθητές και μια απαξίωση αυτών που έστω και αν κάνανε μια μικρή προσπάθεια αποθαρρύνονταν από την ενίσχυση ή την τιμωρία του δασκάλου.
Η θεωρία της Συντελεστικής Εξαρτημένης Μάθησης (Σ.Ε.Μ.)
Την ίδια δεκαετία (του 1950), και ενώ συνέβαιναν τα παραπάνω στην Ελλάδα, στην Αμερική ο πρωτοπόρος αμερικανός ψυχολόγος Βurrhus Frederic Skinner (B.F.Skinner 1904-1990), διατύπωσε την θεωρία της Συντελεστικής Εξαρτημένης Μάθησης. Ο Skinner ήταν από τους λεγόμενους συμπεριφοριστές Ψυχολόγους, οι οποίοι έχουν υποστηρίξει συγκεκριμένα ότι το πώς συμπεριφερόμαστε μπορεί να εξηγηθεί καλύτερα μέσω των καταστάσεων οι οποίες ενισχύουν ή τιμωρούν τη συμπεριφορά μας παρά (έπαινος και τιμωρία) παρά μέσω αυτών που σκεφτόμαστε.
Παραδείγματα Ενίσχυσης και Τιμωρίας στην εκπαίδευση σήμερα
ΕΝΙΣΧΥΣΗ
(Χωρίζεται σε αρνητική όταν δεν υπάρχει κάποια αντίδραση στη συμπεριφορά και θετική όταν υπάρχει επικρότηση της συμπεριφοράς)
-Ο μαθητής είπε ψέμματα για ένα επεισόδιο που συνέβη (κατάσταση)- Δεν τιμωρείται από τον Διευθυντή του σχολείου (δεν υπάρχει αντίδραση στην πράξη του) –Ο μαθητής συνεχίζει να λέει ψέματα στους δασκάλους κάθε φορά που βρίσκεται σε δύσκολη θέση
(αρνητική ενίσχυση)
-Μια μαθήτρια έλυσε με πρωτότυπο τρόπο ένα πρόβλημα μαθηματικών. (κατάσταση). Επαινείται από την καθηγήτριά της για αυτό (αντίδραση στην πράξη).—Αρχίζει να αναζητά πρωτότυπους τρόπους για να λύνει προβλήματα.
(θετική ενίσχυση)
ΤΙΜΩΡΙΑ
-Ο μαθητής κορόιδεψε ένα συμμαθητή του (κατάσταση). Η δασκάλα τον αποπαίρνει (αντίδραση στην πράξη). Πιθανό ο μαθητής αυτός να κοροϊδεύει λιγότερο τους άλλους.
(τιμωρία παροχή)
Συμπερασματικά η διαδικασία της μάθησης, που πιθανώς έχει ασκήσει τη σημαντικότερη επίδραση στα παιδιά, είναι η συντελεστική εξαρτημένη μάθηση. Η ενίσχυση και η τιμωρία είναι και σήμερα πολύτιμα εργαλεία στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η χρήση τους είναι και πάλι στο «χέρι» των εκπαιδευτικών.
Eνημερωθείτε για το ΝΕΟ Εκπαιδευτικό Σεμινάριο από το Κέντρο Δια Βίου Μάθησης Psychopedia με θέμα: “Παιδί και Επιθετικότητα: Εφαρμοσμένες Μέθοδοι για την αντιμετώπιση και την πρόληψη”, που θα διεξαχθεί την Σάββατο 6 Aπριλίου 2019 – Ώρα: 11:00-14:00. Δυνατότητα διαδικτυακής παρακολούθησης μέσω Skype και Ασύγχρονης παρακολούθησης (αποστολή βιντεοσκοπημένου υλικού της εισήγησης). Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ: https://psychopedia.gr/neo-seminario-quot-paidi-kai-epithetikotita-efarmosmenes-methodoi-gia-tin-antimetopisi-kai-tin-prolipsi-quot-6-4-2019/
Πηγές
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ M. A. HOGG, G.M.VAUGHAN 2010
ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Robert S. Feldman 2009
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ MICHAEL W. EYSENCK 2010