Της Δέσποινας Χατζηγρηγοριάδου, Ψυχολόγου Α.Π.Θ, ειδίκευση στη Σχολική Ψυχολογία

Το ‘καλό’ και το ‘κακό’ είναι δύο λέξεις έννοιες που συνηθίζουμε να ακούμε από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας. Συχνά, οι γονείς ακούγονται να λένε στα παιδιά, ακόμη και στα βρέφη, «μη το κάνεις αυτό είναι κακό!» ή «κάνε καλό στο παιδάκι». Είναι, λοιπόν, δύο αντιφατικές έννοιες που χρησιμοποιούνται για να χαρακτηρίσουμε θετικά ή αρνητικά κάποιες πράξεις, αντικείμενα ή πρόσωπα. Ο τρόπος, όμως, με τον οποίο ο κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται τις έννοιες καλό και κακό είναι διαφορετικός και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Είναι σαφές ότι μεγαλώνουμε μαθαίνοντας ότι κάποια πράγματα είναι καλά και κάποια όχι  εξαιτίας των κανόνων που έχει θεσπίσει η κοινωνία στην οποία ζούμε. Ωστόσο, ο κάθε άνθρωπος θεσπίζει και εσωτερικούς κανόνες στον ίδιο του τον εαυτό, επηρεασμένος από την οικογένεια μέσα στην οποία ζει και αναπτύσσεται. Έτσι, για παράδειγμα, θεωρούμε ότι είναι καλό να είναι κάποιος ευγενικός και να μιλάει όμορφα στους γύρω του γιατί έτσι μας έμαθαν οι γονείς μας από όταν ήμασταν παιδιά. Αντίθετα, θεωρούμε κακό το να λέμε ψέματα γιατί οι γονείς μαλώνουν τα παιδιά που λένε ψέματα.

Η οικογένεια, λοιπόν, αποτελεί την πρώτη μικρογραφία της κοινωνίας, έναν πυρήνα που περιλαμβάνει κανόνες, όρια και αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μελών. Το παιδί επηρεάζεται από την οικογένεια τόσο στη γενικότερη ανάπτυξη όσο και στην ηθική ανάπτυξη. Σύμφωνα με τον Α. Κακαβούλη (1994), «Ηθική ανάπτυξη και αγωγή του παιδιού είναι ο τρόπος που ο άνθρωπος φθάνει στην ικανότητα να επιλύει τις αντιθέσεις ανάμεσα στις εγωκεντρικές ανάγκες και τάσεις του και στις υποχρεώσεις του και να ενεργεί θετικά ως προς τις ανάγκες και τα δικαιώματα των άλλων». Επομένως, εντάσσοντας τις έννοιες ‘καλό’ και ‘κακό’ στο λεξιλόγιο και τη σκέψη των παιδιών αναφερόμαστε ουσιαστικά στην ηθική ανάπτυξη που λαμβάνει από την οικογένεια και την κοινωνία.

Πιο συγκεκριμένα, η ηθική ανάπτυξη γίνεται αντιληπτή σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, μια ηλικία που έχουν αναπτύξει τη γλωσσική ικανότητα και τις κοινωνικές συναναστροφές (νηπιαγωγείο, δραστηριότητες). Στην πρώτη αυτή επαφή το παιδί βιώνει την ηθικότητα ως συναίσθημα, μέσα από τις παρατηρήσεις και τις απαγορεύσεις των γονέων. Το σύνηθες συναίσθημα είναι αυτό της ενοχής, τη στιγμή που το παιδί κάνει κάτι που ξέρει ότι είναι ‘κακό’ και νιώθει ενοχές για την πράξη του και κυρίως για το γεγονός ότι έκανε κάτι που απαγόρευσαν οι γονείς. Δεν έχουν, όμως, την ικανότητα να αντιληφθούν το γιατί δεν πρέπει να κάνουν μια πράξη, γιατί αυτό που κατανοούν είναι απλώς ότι πρέπει να υπακούουν τους γονείς.

Στη σχολική ηλικία, τα παιδιά είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται τις προθέσεις των άλλων και εντάσσουν τους ηθικούς κανόνες σε ένα γενικό, κοινωνικό πλαίσιο. Η υπακοή στους γονείς σημαίνει πλέον υπακοή σε κανόνες που βοηθούν στην ομαλή λειτουργία της οικογένειας ενώ η ανυπακοή δημιουργεί εσωτερικές αναταράξεις. Πιο εύκολα, λοιπόν, μπορούμε να εξηγήσουμε σε ένα παιδί σχολικής ηλικίας την έννοια της πειθαρχίας και τους λόγους που αυτή υπάρχει.

Eνημερωθείτε για τη ΝΕΑ Εκπαίδευση στην Συμβουλευτική Μονογονεϊκής Οικογένειας. Έναρξη: 3/11/2018. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ: https://psychopedia.gr/ekpedefsi-stin-symvouleftiki-monogoneikis-ikogenias-enarxi-3112018/

Στην εφηβεία, τα παιδιά αναπτύσσουν πλέον προσωπικές αξίες μέσα από το συνδυασμό της κοινωνικής τους ανάπτυξης και των επιδράσεων της οικογένειας. Λειτουργούν με κριτική σκέψη και είναι σε θέση να αντιληφθούν τη σημασία των ηθικών κανόνων αλλά και να κατανοήσουν πλήρως τις αρνητικές συνέπειες των ‘κακών’ πράξεων (για το λόγο αυτό είναι συχνό φαινόμενο η παραβατικότητα στην εφηβεία καθώς αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα των παραβατικών πράξεων και έτσι θεωρούν ότι θα τραβήξουν την προσοχή ή ότι ενδόμυχα θα καλύψουν συναισθηματικές ελλείψεις).

Συμπερασματικά, η εφαρμογή πειθαρχίας με σαφήνεια, αμεσότητα και συνέπεια αλλά και οι σταθερές αρχές ηθικής, με πρότυπο τους ίδιους τους γονείς, συμβάλλουν στην ηθική ανάπτυξη ενός παιδιού που θα λειτουργεί με σεβασμό, ειλικρίνεια και υπευθυνότητα στο οικογενειακό και μετέπειτα στο κοινωνικό περιβάλλον.

Βιβλιογραφία

Κακαβούλης Αλέξανδρος, (1994). Ηθική ανάπτυξη και αγωγή, Αθήνα

Σύντομο Βιογραφικό της Δέσποινας Χατζηγρηγοριάδου

Η Δέσποινα Χατζηγρηγοριάδου σπούδασε Ψυχολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Απέκτησε κλινική εμπειρία στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Κατερίνης, συμπεριλαμβανομένου του Ιατροπαιδαγωγικού τμήματος και στο Ψυχιατρικό τμήμα του Γενικού Νοσοκομείου Κατερίνης (Κλινική Οξέων Ψυχιατρικών Περιστατικών του πρώην Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Πέτρας Ολύμπου). Διετέλεσε εκπαιδεύτρια στο Δημόσιο ΙΕΚ Κατερίνης και στο Επιμορφωτικό πρόγραμμα «ΣΧΟΛΕΣ ΓΟΝΕΩΝ» του Ε.Π. «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση». Παρείχε ψυχολογικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες στο ιδιωτικό εκπαιδευτήριο ΠΛΑΤΩΝ και στο ΤΕΕ Ειδικής Αγωγής Κατερίνης. ” Κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών «Συναισθηματικές Δυναμικές στην Εκπαίδευση» του Ιταλικού Πανεπιστημίου TOR VERGATA.”