Τα παιδιά και οι έφηβοι (όπως και οι ενήλικες) αναφέρουν συχνά σκέψεις και πεποιθήσεις που βρίσκουν ενοχλητικές (για παράδειγμα: «Είμαι φρικτός», «οι άνθρωποι πιστεύουν ότι είμαι βαρετός», φαντάζονται τον εαυτό τους να τα πάει άσχημα σε ένα τεστ).

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους οι ειδικοί/γονείς/φροντιστές μπορούν να βοηθήσουν το παιδί/έφηβο τους να τα αντιμετωπίσει. Για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε τους νέους να σκεφτούν εάν οι σκέψεις και τα συναισθήματά τους είναι πραγματικά αληθινά και εάν υπάρχουν εναλλακτικές σκέψεις και πεποιθήσεις που μπορεί να είναι πιο ακριβείς και χρήσιμες.

Ένας άλλος τρόπος με τους οποίους οι ειδικοί βοηθούν τους νέους να κατανοήσουν και να διαχειριστούν ενοχλητικές σκέψεις, εικόνες και πεποιθήσεις ονομάζεται γνωστικός διαχωρισμός και αποδοχή.

Αυτή η στρατηγική αναπτύχθηκε για πρώτη φορά (ή τουλάχιστον το πιο διάσημο) ως μέρος μιας προσέγγισης της Θεραπείας Αποδοχής & Δέσμευσης  (ACT) (Hayes, 1999) σε ψυχολογικά προβλήματα. Μια προσέγγιση ACT δηλώνει ότι τα ανθρώπινα προβλήματα εμφανίζονται (τουλάχιστον εν μέρει) όχι λόγω του περιεχομένου των σκέψεων, των εικόνων και των πεποιθήσεων των ανθρώπων, αλλά λόγω του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι έχουν μάθει να τα βλέπουν αυτόματα, να κατανοούν και να απαντούν σε αυτά σαν να ήταν «πραγματικά» ή καθαρά «κυριολεκτικά γεγονότα» – όταν οι άνθρωποι το κάνουν αυτό, ονομάζεται «γνωστική ταύτιση».

Ο γνωστικός διαχωρισμός από την άλλη πλευρά, είναι η διαδικασία προβολής, κατανόησης και απάντησης σε αυτές τις σκέψεις, εικόνες και πεποιθήσεις ως ακίνδυνες λέξεις, εικόνες και αισθήσεις που δημιουργήθηκαν και υπάρχουν απλώς στο μυαλό και που δεν είναι ούτε καλές ούτε κακές. Μερικές φορές ο γνωστικός διαχωρισμός ονομάζεται «απομάκρυνση» από τις σκέψεις/εσωτερικές εμπειρίες ή «το να τις βλέπεις γι’ αυτό που είναι, όχι αυτό που ισχυρίζονται ότι είναι».

Για παράδειγμα, εάν ένα παιδί ταυτίζεται με τη σκέψη: «Είμαι φρικτός» – αντιδρούν και καταλαβαίνουν αυτή τη σκέψη σαν να ήταν όχι μόνο αληθινή, αλλά και απαίσια, σημαντική και κάτι που πρέπει να διορθωθεί. Εάν εκτονωθούν από αυτή τη σκέψη, τη βλέπουν απλώς ως μια ομάδα λέξεων που εμφανίζονται προβλέψιμα στο μυαλό τους (για παράδειγμα, σκεπτόμενοι ότι «το μυαλό μου λέει πάντα ότι όταν είμαι κουρασμένος»), δεν μπορεί να τους πληγώσει και αυτό Δεν χρειάζεται να δώσουν προσοχή ή να κάνουν οτιδήποτε γι’ αυτό.

Για να βοηθήσουν τα παιδιά/έφηβους να βιώσουν το γνωστικό διαχωρισμό με τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις τους, οι θεραπευτές μπορεί να προσπαθήσουν να τους δημιουργήσουν ασκήσεις τις οποίες βιώνουν τις σκέψεις τους και πεποιθήσεις σε διαφορετικά πλαίσια από εκείνα στα οποία τις βιώνουν συνήθως. Για παράδειγμα, για να δημιουργήσετε μια εμπειρία εκτόνωσης σε ένα παιδί σχετικά με τη σκέψη του: «Είμαι φρικτή» ένας θεραπευτής μπορεί να το κάνει να «τραγουδήσει» αυτή την πρόταση «Είμαι φρικτή» με τη μελωδία του «happy birthday song».

Ουσιαστικά, οι τεχνικές γνωστικού διαχωρισμού βοηθούν τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν ότι μια σκέψη είναι «απλώς μια σκέψη» και δεν έχει καμία εξουσία πάνω τους, και υπάρχουν πολλοί δημιουργικοί και παιχνιδιάρικοι τρόποι για να βοηθήσουν τα παιδιά να μάθουν πώς να το κάνουν αυτό.

Ο διαχωρισμός μπορεί να οδηγήσει σε αποδοχή εσωτερικών εμπειριών, οι οποίες σύμφωνα με τους θεραπευτές ACT μπορεί να μειώσουν τουλάχιστον ένα μέρος της αγωνίας που σχετίζεται με τις σκέψεις και το πιο σημαντικό, να αυξήσουν την ικανότητα του παιδιού/έφηβου να παίρνει ευέλικτες αποφάσεις σχετικά με το τι κάνουν όταν εμφανίζονται αυτές οι σκέψεις. Για παράδειγμα, εάν ένας νεαρός τραγουδήσει τη σκέψη του «Είμαι φρικτός», μπορεί να βιώσει μια αίσθηση αφαίρεσης (αυτό είναι απλώς μια σκέψη) και επομένως μπορεί να είναι πιο πιθανό να μην αντιδράσει ή να παλέψει με αυτή τη σκέψη οπότε να μην αποδεχτεί ή να μην ξοδέψει χρόνο για την σκεφτεί να της δώσει σημασία.

Ένα παράδειγμα άσκησης αφαίρεσης για παιδιά

Για να κατανοήσουμε πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την αφαίρεση στα παιδιά, εδώ είναι ένα παράδειγμα μιας δραστηριότητας που μπορεί να είναι χρήσιμη. Το «σενάριο» παρακάτω δίνει μερικές ιδέες για λέξεις που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν κατά τη διάρκεια αυτής της άσκησης και σχέδια που θα μπορούσαν να γίνουν ενώ μιλάμε για αυτό το θέμα.

Θα σημειώσετε ότι το παρακάτω σενάριο περιλαμβάνει μια επιλογή για λέξεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παιδιά που διαχειρίζονται προκλήσεις που σχετίζονται με το άγχος («τέρατα ανησυχίας»), όσο και για εκείνα που παλεύουν με αισθήματα απογοήτευσης («τρελά τέρατα»).

Οι ιδέες σε αυτό το σενάριο μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν με εφήβους, αλλά ορισμένες αλλαγές στη γλώσσα μπορεί να είναι χρήσιμες – για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας τις λέξεις «άγχος» ή «θυμός» αντί «ανησυχώ» ή «τρελός» ή χρησιμοποιώντας τη φράση «υπεύθυνος» παρά «το αφεντικό».

Μερικές φορές έχουμε πολλά ανησυχητικά/τρελά τέρατα που επιπλέουν γύρω μας και μας λένε πολλές ανήσυχες/τρελές σκέψεις και μας δίνουν πολλά ανησυχητικά/τρελά συναισθήματα (σχήμα εικόνας, με απλά «τέρατα» γύρω από τη φιγούρα). Όλοι έχουν ανησυχητικά/τρελά τέρατα!

Κρεμιούνται γύρω μας και μας λένε όλα τα προβλήματα και τα πράγματα που μπορεί να πάνε στραβά/πράγματα κάτι το οποίο δεν είναι δίκαιο για εμάς.

Τι είδους ανησυχίες/τρελά τέρατα έχετε; (Υποστηρίξτε το παιδί να εντοπίσει σκέψεις που έρχονται λίγο πριν ή σχετίζονται με τη στενοχώρια του). Φαίνεται ότι έχετε ένα τέρας ανησυχίας «μπορεί να πληγωθώ». Φαίνεται ότι έχετε ένα τέρας ανησυχίας «Είμαι κακός». Φαίνεται ότι έχετε ένα «Άδικο» τρελό τέρας. (Γράψτε τις λέξεις «Είμαι κακός» κλπ μέσα στα τέρατα).

Τα «ανήσυχα/τρελά τέρατα» μας λένε τι να κάνουμε – μπορεί να μας πουν να μείνουμε μακριά από…./να μας κάνουν να φωνάξουμε (υποστηρίξτε το παιδί να εντοπίσει οποιαδήποτε άχρηστη συμπεριφορά που χρησιμοποιεί μετά την αγωνία του).

Μπορούν να είναι πολύ δυνατά – και έτσι προσπαθούμε να τους κάνουμε να φύγουν κάνοντας αυτό που μας λένε.

Αλλά εδώ είναι ένα σημαντικό πράγμα που πρέπει να γνωρίζετε: Όταν κοιτάζουμε προσεκτικά τα ανησυχητικά/τρελά τέρατα μας, δεν είναι τόσο μεγάλα και ισχυρά όσο φαίνονται.
Είναι απλώς ενοχλητικά μικρά πράγματα και δεν μπορούν να μας βλάψουν. (Ξανασχεδιάστε τέρατα αλλά μικρότερα ή κάντε το άτομο να είναι μεγαλύτερο). Είναι ακριβώς σαν μικρά βουητά κουνούπια/μύγες/μικρά δυνατά νήπια. Μπορεί να είναι δυνατά μερικές φορές, αλλά δεν μπορούν να μας κάνουν να κάνουμε τίποτα. Δεν χρειάζεται να κάνουμε αυτό που λένε τελικά!

Και εδώ είναι ένα άλλο πράγμα που πρέπει να ξέρετε για τα ανησυχητικά/τρελά τέρατα μας: Δεν είναι αληθινά, είναι απλά πράγματα που ΕΜΕΙΣ φτιάξαμε στον εγκέφαλό μας. Και επειδή τα φτιάξαμε μπορούμε να παίξουμε μαζί τους!

Ας κάνουμε ένα παιχνίδι. Ας ζωγραφίσουμε το τέρας ανησυχίας «Είμαι ανόητος» / «Άδικο» τρελό τέρας σας.

Τώρα μπορείτε να το σχεδιάσετε με ένα ανόητο καπέλο; Τι θα λέγατε με τις πολύχρωμες κάλτσες;

Ας το φανταστούμε με μια πολύ τσιριχτή φωνή ποντικιού. Μπορείς να πεις “Είμαι χαζός”/”Δεν είναι δίκαιος” με μια τσιριχτή φωνή του ποντικιού;
Τώρα μπορείτε να δείτε ότι τα ανησυχητικά/τρελά τέρατα σας δεν είναι μεγάλα ή ισχυρά. Μπορείτε να είστε το αφεντικό τους.

Δεν μπορούμε να τους ξεφορτωθούμε, αλλά δεν πειράζει, μπορούν να έρθουν μαζί μας ενώ κάνουμε πράγματα που είναι σημαντικά για εμάς.
Να τα κόψουμε και να τα βάλουμε στην τσέπη σας για να τα πάρετε μαζί σας σήμερα; (Κόψτε σχέδια τεράτων για να τα πάρει το παιδί στο σπίτι).

Βοηθώντας το παιδί/έφηβο να εκτονωθεί από τις ανησυχητικές του σκέψεις χρησιμοποιώντας παιχνιδιάρικες ή δημιουργικές στρατηγικές όπως αυτές μπορεί πραγματικά να τους βοηθήσει να κατανοήσουν ότι απλώς κάνουν μια σκέψη και ότι δεν χρειάζεται να πιστεύουν ή να ενεργούν με βάση αυτές τις σκέψεις.

Με την πάροδο του χρόνου, μπορούν να μάθουν να «απομακρύνονται» από αυτές τις σκέψεις/πιστεύω και να επηρεάζονται λιγότερο ή να στενοχωριούνται από αυτές – αυτό μπορεί να έχει ένα διαρκές όφελος στη συναισθηματική ευημερία και την αυτοπεποίθησή τους.

Μπορείτε επίσης να ενισχύσετε αυτές τις ιδέες μιλώντας για τις δικές σας σκέψεις με τον ίδιο τρόπο («Το μυαλό μου μου δίνει σκέψεις για…», «Έχω μια κολλώδη σκέψη»).

Είναι πολύ σημαντικό να μην το κάνουμε αυτό με τρόπο που να υποδηλώνει στα παιδιά ότι δεν πρέπει να στενοχωριούνται από τα δύσκολα πράγματα στη ζωή τους και να συνεχίσουν να έχουν ενσυναίσθηση και να νοιάζονται τις στιγμές που νιώθουν ανησυχία και θλίψη.

Για περισσότερα Επιστημονικά άρθρα Ψυχολογίας μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://psychopedia.gr/

Για να ενημερώνεστε για όλα τα Επιμορφωτικά Σεμινάρια που αφορούν την Ψυχοπαθολογία και την Παιδοψυχολογία μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://www.seminars-psychopedia.gr/

Πηγή: https://developingminds.net.au