Της Ιωάννας Σκλιάμη Ψυχολόγος, Εγληματολόγος, Πιστοποιημένη Επαγγελματίας HR.

«Μα καλά, πώς ξέχασε το παιδί του μέσα στο αυτοκίνητο»; «Μα τι γονείς είναι αυτοί»; «Άλλο να ξεχάσεις να πας σούπερ μάρκετ και άλλο να ξεχάσεις το μωρό σου στο πίσω κάθισμα του αμαξιού», «Μα δεν γίνεται, δεν μπορώ να το πιστέψω», «Καμία δικαιολογία για αυτόν τον πατέρα που ξέχασε το παιδί του, αν είναι δυνατόν», «Σύνδρομο Ξεχασμένου Μωρού; Τι είναι αυτό;»;….. Και άλλες τόσες εκφράσεις και σκέψεις που ειπώθηκαν ύστερα από την σοκαριστική, για πολλούς, είδηση που συγκλόνισε την Ελληνική κοινωνία όταν ένας πατέρας ξέχασε στο πίσω παιδικό κάθισμα του αυτοκινήτου του το 5,5 μηνών κοριτσάκι του στην Άρτα.

Δεν είναι η πρώτη φορά, όμως, που συμβαίνει ένα τέτοιο περιστατικό στην Ελλάδα, σε αντίθεση με άλλες χώρες του εξωτερικού που συμβαίνει πολύ πιο συχνά. Το μόνο σίγουρο είναι ότι είναι πολύ δύσκολο να το κατανοήσει κάποιος, γεννώντας πολλά ερωτήματα για το τι πραγματικά συμβαίνει, όμως είναι ένα φαινόμενο το οποίο καταγράφεται και αποδεικνύεται βιβλιογραφικά.

Τι είναι το «Σύνδρομο του Ξεχασμένου Μωρού» (Forgotten Baby Syndrome);

Σύμφωνα με τον David Diamond, ο οποίος ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο «Forgotten Baby Syndrome», τονίζει ότι το να αφήσει ή να ξεχάσει κάποιος γονέας το παιδί του στο αμάξι, δεν είναι αποκλειστικά θέμα αμέλειας αλλά και μνήμης. Το Σύνδρομο αυτό οφείλεται σε στιγμιαία απώλεια μνήμης και δεν σχετίζεται με τον χαρακτήρα του ατόμου. Έχει να κάνει με το γεγονός ότι ένας γονιός ξεχνάει το παιδί του στο αυτοκίνητο για κάποιες ώρες δίχως την επίβλεψη από κάποιον ενήλικα, με αποτέλεσμα τις περισσότερες φορές να έχει τραγική κατάληψη με το θάνατο τού παιδιού. Εξαιτίας, λοιπόν, της έντονης καθημερινότητας και του άγχους που βιώνουν οι γονείς, οι ίδιοι είναι τόσο απορροφημένοι από τις υποχρεώσεις με αποτέλεσμα ο γονέας ή ο φροντιστής να αποσυρθεί στις σκέψεις του, γεγονός που θα τον αποτρέψει να βρίσκεται ενεργός στην παρούσα στιγμή. Για παράδειγμα, όταν ένας από τους δύο γονείς πηγαίνει στη δουλειά του και ξεχνάει να αφήσει το παιδί του στο σχολείο είναι γιατί αυτή η στάση δεν αποτελεί κομμάτι της καθημερινής του συνήθειας.

Ουσιαστικά συμβαίνει όταν το λεγόμενο «Σύστημα συνήθειας» υπερνικάει το «Σύστημα της μελλοντικής μνήμης», κάτι που μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε δίχως διακρίσεις. Το σύνδρομο του ξεχασμένου μυαλού έχει να κάνει με τη δύναμη της συνήθειας και όχι της αμέλειας. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής με τους καταιγιστικούς ρυθμούς των υποχρεώσεων και το έντονο στρες, είναι μερικά από αυτά που μπορούν να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης του φαινομένου.

Πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος;

Καθημερινά οι άνθρωποι εκτελούν εργασίες ρουτίνας όπου διέπονται από ένα τμήμα του εγκεφάλου που ονομάζεται κινητικός φλοιός και απαιτούν ελάχιστη συνειδητή σκέψη, όπως για παράδειγμα το ντύσιμο πριν πάει κάποιος στη δουλειά του, μία πράξη που γίνεται μηχανικά, οι λεγόμενοι αυτοματοποιημένοι μηχανισμοί. Στη συνέχεια, έχουμε τον ιππόκαμπο (το τμήμα του εγκεφάλου που ελέγχει τις γνωστικές διεργασίες), ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη λήψη ξεκάθαρων αποφάσεων. Στο Σύνδρομο του ξεχασμένου μωρού, το τμήμα της κινητικής μνήμης του εγκεφάλου υπερισχύει το γνωστικό.

Από τη μία, λοιπόν, έχουμε τη μελλοντική μνήμη (τι θα κάνω στο μέλλον) και από την άλλη τη σημασιολογική μνήμη (αυτόματος πιλότος). Οι δύο αυτές μνήμες συνεργάζονται για να μας βοηθήσουν στις αλλαγές που επιθυμούμε να κάνουμε στη ρουτίνα μας. Όταν όμως η σημασιολογική μνήμη αποτυγχάνει, μπορεί να υπάρξουν καταστροφικές συνέπειες, παραβλέποντας κρίσιμα βήματα ασφαλείας, όπως όταν ένας χειρουργός αφήνει κάποιο εργαλείο μέσα σε έναν ασθενή κατά την εγχειρητική διαδικασία ή όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση που ένας γονέας ξεχνάει το παιδί του στο αυτοκίνητο.

Κάποια από τα χαρακτηριστικά που περιλαμβάνει το Σύνδρομο του ξεχασμένου μωρού:

• Δεν κρύβει παθολογία κατ’ ανάγκη
• Έχει να κάνει με απώλεια συγκέντρωσης
• Χαρακτηρίζεται ανεπίσημα ως Σύνδρομο
• Συνήθως συμβαίνει σε ήσυχα παιδιά
• Αφορά 1 στους 10 γονείς
• Μπορεί να συμβεί ακόμη και στον πιο στοργικό γονιό
• Δεν έχει σχέση με παραμέληση ή μη φροντίδα
• Χτυπάει οποιαδήποτε εθνικότητα και οποιαδήποτε φύλο, κοινωνικό-οικονομικό στρώμα, μορφωτικό επίπεδο

Κάποιοι επιβαρυντικοί παράγοντες μπορεί να είναι:

• Η έλλειψη ύπνου
• Η ταυτόχρονη ανάληψη ευθυνών
• Η συσσωρευμένη κούραση
• Η χρήση κινητών τηλεφώνων
• Το άγχος – στρες
• Η λήψη φαρμάκων – αλκοόλ

Όμως, είναι πολύ σημαντικό να εστιάσουμε στο μετά και στο αύριο των γονέων! Ποια είναι η επόμενη μέρα αυτών των ανθρώπων και τι καλούνται να αντιμετωπίσουν;

• Συνεχές πένθος
• Ενοχές
• Διαρκής κατάθλιψη
• Πιθανές απόπειρες αυτοκτονία
• Κλονισμένη υγεία
• Χρήζουν υποστήριξης
• Κοινή αντιμετώπιση μεταξύ του ζευγαριού

Στο σημείο αυτό, είναι σημαντικό να τονιστεί και η έννοια του «ζευγαριού», καθώς δέχεται ένα ‘‘χτύπημα’’, ένα πλήγμα όπου και οι δύο οι γονείς καλούνται να αντιμετωπίσουν τον χαμό του παιδιού τους, όχι μόνο ο ένας. Η αλληλοϋποστήριξη μεταξύ τους κρίνεται καθοριστική για την μετέπειτα πορεία και ας μην ξεχνάμε τον πόνο που υπάρχει πίσω από ένα τέτοιο τραγικό γεγονός, τις ενοχές που έχει να αντιμετωπίσει ο γονέας-φροντιστής αλλά και το φορτίο που έχουν να ‘‘σηκώσουν’’ μαζί ως ζευγάρι.

Φρόντισε να μην κρίνεις κανέναν! Γιατί μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε στη θέση του γονέα-φροντιστή που μπορεί να ξεχάσει το παιδί του στο αυτοκίνητο. Ακόμη και εσύ!

Δεν είμαστε εδώ για να κρίνουμε ούτε για να δικαιολογήσουμε αλλά για να κατανοήσουμε το λόγο που μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο αλλά και τι μπορεί να γίνει ως πρόληψη αυτού του φαινομένου!

Για να ενημερώνεστε καθημερινά με Επιστημονικά άρθρα Ψυχολογίας μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://psychopedia.gr/

Βιογραφικό Ιωάννας Σκλιάμη

Είμαι πτυχιούχος του Τμήματος της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών. Στην πορεία αποφάσισα να ακολουθήσω τα μονοπάτια της Ψυχολογίας κατακτώντας με επιτυχία το δεύτερο πτυχίο μου πάνω στον Τομέα της Ψυχολογίας – BSc(Hons) Psychology στο Μητροπολιτικό Κολλέγιο Αθηνών (Μαρούσι), διαθέτοντας Άδεια Ασκήσεως Επαγγέλματος Ψυχολόγου σύμφωνα με την υπ’ Αρ. Πρωτ: 846923 .

Κατέχω τον μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην Εγκληματολογία, στο University of Nicosia. Έχω παρακολουθήσει πληθώρα σεμιναρίων πάνω σε διάφορα θέματα Ψυχολογίας, καθώς και κάτοχος Εξειδικευμένων Πιστοποιήσεων σε κομμάτια Εγκληματολογικής Ψυχολογίας, Ανακριτικής Διαδικασίας και Δικαστικής Ψυχολογίας.

Παράλληλα, συνδυάζω το κομμάτι της Ψυχολογίας με τη Διοίκηση του Ανθρώπινου Δυναμικού, έχοντας πιστοποίηση και επαγγελματική εμπειρία στο κομμάτι του HR.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Diamond, D. M. (2019). When a child dies of heatstroke after a parent or caretaker unknowingly leaves the child in a car: How does it happen and is it a crime? Medicine, Science and the Law, 59(2), 115-126.

Kim, J. J., & Diamond, D. M. (2002). The stressed hippocampus, synaptic plasticity and lost memories. Nature Reviews Neuroscience, 3(6), 453-462.