Κάθε άτομο που παραπονείται για σεξουαλικά προβλήματα θα πρέπει να έχει μια λεπτομερή εξέταση για να αποφασισθεί το είδος της θεραπείας που χρειάζεται. Η λεπτομερής αυτή εξέταση θα πρέπει να περιλαμβάνει προσεκτική λήψη ιατρικού και ψυχιατρικού ιστορικού, προσεκτική φυσική και ψυχιατρική εξέταση και κατάλληλες εργαστηριακές εξετάσεις. Συχνά μπορεί να χρειασθεί και νευρολογική, ουρολογική ή γυναικολογική εξέταση, όπως και να χρειασθούν ειδικές εξετάσεις (όπως αναφέραμε προηγουμένως).
Αν αποδειχθεί ότι κάποια άλλη ψυχική διαταραχή (π.χ. κατάθλιψη, ψύχωση κ.ά.) ευθύνεται κυρίως για τη σεξουαλική δυσλειτουργία, η θεραπεία θα πρέπει ν’ απευθυνθεί σ’ αυτήν και η βελτίωση της συνήθως οδηγεί και σε βελτίωση της σεξουαλικής δυσλειτουργίας.
Αν κάποια σωματική πάθηση ή κάποια ουσία ή κάποιο φάρμακο συμμετέχουν ή ευθύνονται αποκλειστικά για την αιτιολογία της σεξουαλικής δυσλειτουργίας, θα πρέπει ν’ αντιμετωπισθούν με την κατάλληλη θεραπεία της πάθησης, τη διακοπή της ουσίας (και τη γενικότερη αντιμετώπιση της κατάχρησης) ή τη διακοπή (ή αντικατάσταση) του φαρμάκου.
Εφόσον καταλήξουμε ότι η σεξουαλική δυσλειτουργία οφείλεται αποκλειστικά (ή σε κάποιο βαθμό) σε ψυχολογικούς παράγοντες, τότε έχουμε να διαλέξουμε από διάφορα είδη θεραπειών που περιγράφουμε παρακάτω.
Θεραπεία του σεξ σε ζευγάρι (Τεχνικές των Masters & Johnson)
Αυτή η σχετικά νέα θεραπεία του σεξ ξεκίνησε με τη δουλειά των William Μ. Masters & Virginia Ε. Johnson. Η προσέγγιση τους βασίζεται σε τεχνικές θεραπείας συμπεριφοράς και επικεντρώνεται στο ζευγάρι και όχι στο δυσλειτουργικό μόνο μέλος της δυάδας. Οί δύο πρωτοπόροι θεραπευτές του σεξ τονίζουν ότι αυτό που στο παρελθόν υποστηρίζονταν ότι δηλαδή ο ένας από το ζευγάρι δεν έχει σχέση με το σεξουαλικό πρόβλημα, δεν ευσταθεί. Δεν υπάρχει «μισό άρρωστο» ζευγάρι. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο και τα δύο μέλη της δυάδας να συμμετέχουν στη θεραπεία και να μάθουν να εστιάζονται και να γνωρίζουν τόσο τα δικά τους συναισθήματα και επιθυμίες, όσο και του(της) συντρόφου τους και να βελτιώσουν την επικοινωνία τους.
Η θεραπεία βασίζεται στην παρατήρηση ότι το άγχος για σεξουαλική απόδοση (performance anxiety) αλλά και οί απαιτήσεις του(της) συντρόφου για σεξουαλική απόδοση, εντείνουν και διαιωνίζουν τη Σεξουαλική Δυσλειτουργία. Η θεραπεία καλύτερα γίνεται με δύο συνθεραπευτές – άντρα και γυναίκα. Οί συνεδρίες εστιάζονται στη διόρθωση κάθε εσφαλμένης πληροφόρησης ή άγνοιας γύρω από τη σεξουαλική λειτουργία, στην υποστήριξη και στην ενθάρρυνση, στη βελτίωση της επικοινωνίας του ζευγαριού και στην εξάλειψη κάθε απαίτησης για σεξουαλική απόδοση. Μετά από μια πλήρη κλινική εκτίμηση του ζευγαριού, οί συνεδρίες αρχίζουν με «ανάθεση δουλειάς στο σπίτι», όπου το ζευγάρι κάνει ορισμένες προκαθορισμένες ασκήσεις. Όλες οί σεξουαλικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανόμενης και της συνουσίας, απαγορεύονται μέχρι να αποφασίσει ο θεραπευτής ότι το ζευγάρι είναι έτοιμο. Αυτή η επιβαλλόμενη αποχή είναι το πρώτο βήμα για την εξάλειψη της πίεσης για σεξουαλική απόδοση. Οί πρώτες ασκήσεις είναι αυτές της «εστίασης στις αισθήσεις» (sensate focus), που έχουν σαν σκοπό την αύξηση της ικανότητας για συνειδητοποίηση των αισθήσεων του ίδιου του ατόμου και του /της συντρόφου. Το ζευγάρι εναλλάσσεται στο να «ευχαριστεί» ο ένας τον άλλο, πρώτα αγγίζοντας — χαϊδεύοντας όλο το σώμα εκτός από το στήθος και τα γεννητικά όργανα και αργότερα περιλαμβάνοντας και αυτές τις περιοχές.
Οί συνεδρίες εστιάζονται στις εμπειρίες και τις αντιδράσεις του ζευγαριού καθώς κάνει τις ασκήσεις. Αυτό δίνει σημαντικές πληροφορίες στον θεραπευτή για τυχόν αντιστάσεις στις σεξουαλικές δραστηριότητες (π.χ. ο άντρας που δεν κάνει τις ασκήσεις γιατί είναι συνεχώς «κουρασμένος» ή η γυναίκα που μόλις αρχίσουν τις ασκήσεις την πιάνει «πονοκέφαλος»). Λαθεμένες αντιλήψεις και φόβοι μπορούν να διευκρινισθούν κατά τη διάρκεια των θεραπευτικών συνεδριών και οί ασκήσεις επαναλαμβάνονται έως ότου γίνουν ευχάριστες και στους δυο. Όταν η ικανότητα να πάρουν και να δώσουν ευχαρίστηση επιτευχθεί, τα ζευγάρια συνήθως επικοινωνούν μεταξύ τους πολύ καλύτερα απ’ ότι στην αρχή της θεραπείας και οί συνεδρίες προχωρούν σε εξειδικευμένες ασκήσεις οί οποίες απευθύνονται στη συγκεκριμένη δυσλειτουργία. (Σημ. Επομένως στη θεραπεία κάθε Σεξουαλικής Δυσλειτουργίας προηγούνται όλα τα παραπάνω).
Η Διαταραχή της Σεξουαλικής Διέγερσης στη Γυναίκα αντιμετωπίζεται με ασκήσεις sensate focus που έχουν σκοπό να βοηθήσουν τη γυναίκα να εστιασθεί στις ερωτικές της αισθήσεις και ακολουθούνται μετά από ασκήσεις που περιλαμβάνουν ερεθισμό της κλειτορίδας από τη γυναίκα και από τον σύντροφο της. Το ζευγάρι θα προχωρήσει σε συνουσία όταν το αποφασίσει η γυναίκα και χωρίς καμιά πίεση να φθάσει σε οργασμό. Καθώς η γυναίκα αρχίζει να αισθάνεται άνετα στο να βιώνει διάφορα σεξουαλικά συναισθήματα με το σύντροφο της, μπορεί να καταφέρει να νιώσει σημαντική ευχαρίστηση και ακόμα και οργασμό στη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής.
Ο Ανεσταλμένος Οργασμός στη Γυναίκα αντιμετωπίζεται με ασκήσεις που έχουν σκοπό να ενισχύσουν τη διέγερση της γυναίκας πριν από τη συνουσία, ώστε στη συνέχεια να είναι περισσότερο ικανή να αντιληφθεί τα ευχάριστα ερεθίσματα στον κόλπο και να αισθανθεί στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τα ερεθίσματα της κλειτορίδας. Αυτό επιτυγχάνεται μαθαίνοντας την να χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές αυνανισμού (σε ορισμένες περιπτώσεις και δονητή) ή εκούσιες συσπάσεις του κόλπου και κατόπιν με υποδείξεις διαφόρων θέσεων κατά τη συνουσία στις οποίες ο σύντροφος μπορεί να μεγιστοποιήσει την ένταση των σεξουαλικών ερεθισμάτων στη γυναίκα (όπως η γυναίκα πάνω στον άντρα). Όλα αυτά γίνονται σε συνθήκες όπου η πίεση στη γυναίκα να φθάσει σε οργασμό είναι ελάχιστη.
Στις περιπτώσεις Κολεόσπασμου η θεραπευτική αντιμετώπιση συνίσταται στη διδασκαλία της γυναίκας και του συντρόφου της στην αρχή να χρησιμοποιήσουν τα δάκτυλα τους για να διαστείλουν με προσοχή την είσοδο του κόλπου και μετά να χρησιμοποιήσουν προοδευτικά αυξανόμενου διαμετρήματος κηρία. Όταν επιτευχθεί άνετη διαστολή του κόλπου μ’ αυτά τα μέσα τότε συνήθως είναι δυνατό για τον άντρα να εισαγάγει το πέος του στον κόλπο χωρίς δυσκολία.
Η Πρόωρη Εκσπερμάτωση αντιμετωπίζεται με μεγάλη επιτυχία με ασκήσεις όπου η σύντροφος επανειλημμένα διεγείρει με το χέρι τον άντρα μέχρι αυτός να νιώσει πολύ κοντά στο σημείο όπου η εκσπερμάτωση είναι αναπόφευκτη και εκεί σταματά, πριν συμβεί η κατάσταση «αναπόφευκτης εκσπερμάτωσης» και ακολουθήσει επομένως μετά η εκσπερμάτωση (τεχνική «σταματώ και αρχίζω» – «stop and go»). Αυτό επιτρέπει τον άντρα να βιώσει επανειλημμένα έντονη σεξουαλική διέγερση χωρίς όμως να έχει εκσπερματίσει. Αυτή η τεχνική συνοδεύεται από βίαιη παρεμπόδιση του οργασμού όταν συμβεί να είναι σχεδόν αναπόφευκτος, με την εφαρμογή της τεχνικής της «συμπίεσης» («squeeze»), δηλαδή της συμπίεσης της κεφαλής του πέους δυνατά ανάμεσα στον αντίχειρα και τα δύο μεγάλα δάκτυλα. Η παραπάνω τεχνική έχει σχεδόν καθολική επιτυχία στη θεραπεία της Πρόωρης Εκσπερμάτωσης.
Ο Ανεσταλμένος Οργασμός στον Άντρα αντιμετωπίζεται με ειδικές ασκήσεις που σκοπό έχουν να κατορθωθεί εκσπερμάτωση μέσα στον κόλπο, γιατί στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει πρόβλημα εκσπερμάτωσης κατά τον αυνανισμό. Η γυναίκα διεγείρει με το χέρι τον άντρα σε σημείο να έχει οργασμό ενώ αυτή είναι παρούσα και προοδευτικά φέρνει το πέος συνεχώς και κοντύτερα στον κόλπο. Τελικά η γυναίκα διεγείρει τον σύντροφο της μέχρι το σημείο που να είναι η εκσπερμάτωση αναπόφευκτη οπότε και τοποθετεί το πέος στον κόλπο της χωρίς να διακόψει την εκσπερμάτωση. Μία και μόνη εκσπερμάτωση μέσα στον κόλπο είναι συχνά ικανή να παραμερίσει το φόβο της κολπικής εκσπερμάτωσης του άντρα.
Η Διαταραχή της Στύσης στον Άντρα αντιμετωπίζεται προτείνοντας στο ζευγάρι καταστάσεις όπου οί σεξουαλικές δραστηριότητες μπορεί να είναι άνετες και χωρίς απαιτήσεις και όπου ο άντρας μπορεί να έχει στύση χωρίς την αίσθηση πίεσης για συνουσία. Οί ασκήσεις περιλαμβάνουν αυνανισμό, ερεθισμό του πέους από τη σύντροφο μέχρι την επίτευξη στύσης και αργότερα βαθμιαία διείσδυση του πέους στον κόλπο από τη σύντροφο στη στάση όπου η γυναίκα είναι επάνω στον άντρα (αυτή συνήθως είναι και η πρώτη στάση όταν επιτραπεί η συνουσία κατά τη θεραπεία και των άλλων Σεξουαλικών Δυσλειτουργιών). Ακόμα και όταν το πέος είναι μέσα στον κόλπο, αρχικά οί τυπικές κινήσεις συνουσίας δεν επιτρέπονται ή περιορίζονται στο ελάχιστο μόνο και μόνο για τη διατήρηση της στύσης. Προοδευτικά, οί κινήσεις επιτρέπονται σε μετέπειτα ασκήσεις και ο οργασμός έρχεται φυσιολογικά. Έτσι ο άντρας απαλλαγμένος από την απαίτηση για σεξουαλική απόδοση αισθάνεται προοδευτικά ότι μπορεί να έχει στύση και ότι μπορεί να βάλει το πέος στον κόλπο και τελικά συνήθως κατορθώνει να έχει και από μόνος του μια ικανοποιητική συνουσία.
Οί Masters και Johnson έχουν αναφέρει ότι οί παραπάνω θεραπευτικές προσεγγίσεις είναι πολύ επιτυχείς – 80% γενική επιτυχία στις διάφορες δυσλειτουργίες. Αναφέρουν ότι έχουν τη μεγαλύτερη επιτυχία στην Πρόωρη Εκσπερμάτωση (97%) και τη μικρότερη στην (πρωτοπαθή) Διαταραχή της Στύσης στον Άντρα (59%). Αν και ορισμένοι επικριτές ισχυρίζονται ότι τα αποτελέσματα είναι προσωρινά, οί συμπεριφορικές αυτές τεχνικές έχουν αποδειχθεί ως οί πλέον χρήσιμες για την αντιμετώπιση των Σεξουαλικών Δυσλειτουργιών.
Ψυχοδυναμικά προσανατολισμένη θεραπεία του σεξ
Ο συνδυασμός ψυχοδυναμικής ψυχοθεραπείας και θεραπείας του σεξ καθιστά τους κλινικούς ικανούς να θεραπεύουν άτομα όπου τα σεξουαλικά τους προβλήματα συνδέονται και με άλλες ψυχικές διαταραχές. Το είδος αυτής της θεραπείας μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από τις 10 με 15 συνεδρίες που διαρκεί συνήθως η θεραπεία του σεξ μόνη της και μπορεί να συμπεριλάβει ατομική θεραπεία με κάθε άτομο καθώς επίσης και δουλειά με το ζευγάρι. Αυτή η προσέγγιση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε ζευγάρια που έχουν προβλήματα στις σχέσεις τους που σαφώς εκτείνονται πέρα από το σεξ. Στα ζευγάρια ανατίθεται «δουλειά στο σπίτι», όπως περιγράφηκε παραπάνω (sensate focus\, ειδικές ασκήσεις κτλ.), αλλά οί συνεδρίες εστιάζονται εντονότερα στις ψυχολογικές συγκρούσεις και στις διαστρεβλώσεις της επικοινωνίας που παρεμποδίζουν τη σχέση – προβλήματα που συχνά ξεκινούν από τις παιδικές συγκρούσεις του κάθε συντρόφου.
Όταν ο ένας σύντροφος από το ζευγάρι είναι φανερό ότι χρειάζεται περισσότερη ψυχολογική υποστήριξη και βοήθεια από τον άλλο, ο κλινικός προσθέτει ατομικές συνεδρίες κατάλληλα διαμορφωμένες για τις ανάγκες του ατόμου αυτού, παράλληλα με τις θεραπευτικές συνεδρίες του ζευγαριού. Για παράδειγμα, όταν μια γυναίκα που παραπονείται για διαταραχή διέγερσης ανακαλύψει κατά τη διάρκεια της θεραπείας ζεύγους ότι στο βάθος κρύβει μέσα της εχθρότητα εναντίον των αντρών, κατά πάσα πιθανότητα χρειάζεται να δουλέψει ατομικά με τον θεραπευτή για να μπορέσει να καταλάβει καλύτερα την προέλευση της εχθρότητας της, ενώ θα συνεχίσει παράλληλα στις κοινές συναντήσεις να διερευνά τους τρόπους με τους οποίους αποστασιοποιεί τον άντρα της χωρίς να το επιδιώκει.
Ο συνδυασμός της ψυχοδυναμικής θεραπείας και της θεραπείας του σεξ χρησιμοποιείται συνήθως από τις διάφορες υπηρεσίες ψυχικής υγείας που απευθύνονται σ’ όλο το φάσμα των ψυχικών διαταραχών, ενώ η θεραπεία του σεξ μόνη της χρησιμοποιείται κυρίως σε κλινικές που περιορίζουν την εργασία τους μόνο στη θεραπεία Σεξουαλικών Δυσλειτουργιών.
Ύπνωση
Ορισμένοι κλινικοί έχουν βρει ότι η ύπνωση μπορεί να ανακουφίσει το άγχος π.χ. σε άντρες με δευτεροπαθή Διαταραχή της Στύσης και να απομακρύνει ψυχολογικά εμπόδια για τη λίπανση του κόλπου, τη στύση και τον οργασμό. Οπωσδήποτε, αυτή η προσέγγιση δεν αφορά το ζευγάρι και στοχεύει στα συμπτώματα μάλλον παρά στη γενικότερη ικανότητα του ατόμου να επικοινωνεί διαπροσωπικά και σεξουαλικά.
Ενημερωθείτε για το ΝΕΟ Ασύγχρονο Σεμινάριο από το Κέντρο Δια Βίου Μάθησης Psychopedia με θέμα: “Διαχείριση Συναισθηματικών διαταραχών & Χρόνιου Πόνου” – Επιμορφωτικό σεμινάριο. Το σεμινάριο περιλαμβάνει 3 ασύγχρονα βίντεο, τα οποία μπορείτε να παρακολουθήσετε (αποστολή βιντεοσκοπημένων των εισηγήσεων στο email σας).
Απευθύνεται σε: Νοσηλευτές, Ειδικούς Ψυχικής υγείας, Κοινωνικούς λειτουργούς και σε όσους εργάζονται σε δομές και οίκους με ανάλογα περιστατικά.
Τρόπος Παρακολούθησης: Αποστολή του βίντεοσκοπημένου υλικού της εισήγησης στο email σας, με επιπλέον ηλεκτρονικό υλικό σημειώσεων σε μορφή pdf.
Για περισσότερες πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ: https://psychopedia.gr/neo-asygchrono-seminario-diacheirisi-synaisthimatikon-diatarachon-amp-chronioy-ponoy/
Θεραπεία συμπεριφοράς
Η θεραπεία συμπεριφοράς αρχικά είχε αναπτυχθεί με σκοπό τη θεραπεία φοβιών, αλλά η τεχνική της συστηματικής απευαισθητοποίησης έχει χρησιμοποιηθεί και σε σεξουαλικές καταστάσεις που δημιουργούν άγχος. Το άτομο προσδιορίζει τις καταστάσεις που του δημιουργούν άγχος και συμπτώματα (π.χ. όταν η εισχώρηση του πέους στον κόλπο καταλήγει σε απώλεια της στύσης) και ο θεραπευτής σταδιακά το απευαισθητοποιεί απ’ αυτές τις αγχογόνες καταστάσεις. Όπως και με την ύπνωση, αυτή η θεραπεία απευθύνεται στο άτομο και όχι στο ζευγάρι.
Ομαδική ψυχοθεραπεία
Οί ομάδες έχουν αποδειχθεί ότι είναι χρήσιμες στη θεραπεία ατόμων με Σεξουαλικές Δυσλειτουργίες, καθώς δίνουν πληροφορίες γύρω από το σεξ, προσφέρουν καθησύχαση και ενθάρρυνση και επίσης αμοιβαία υποστήριξη σε άτομα που πάσχουν από παρόμοιες δυσκολίες. Ορισμένες ομάδες αποτελούνται από άτομα του ίδιου φύλου και που έχουν το ίδιο πρόβλημα, ενώ άλλες αποτελούνται από ζευγάρια. Οί ομάδες είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για άτομα που χρειάζεται να διερευνήσουν δυσκολίες στις διαπροσωπικές τους σχέσεις καθώς επίσης και συγκεκριμένες δυσκολίες γύρω από το σεξ.
Ατομική ψυχοθεραπεία
Η κλασική ψυχοδυναμική θεωρία πιστεύει ότι οί Σεξουαλικές Δυσλειτουργίες έχουν τις ρίζες τους στις εμπειρίες της πρώτης παιδικής ηλικίας και στις ενδοψυχικές συγκρούσεις, γι’ αυτό και η θεραπεία στοχεύει στη διευκρίνιση και συνειδητό ποίηση αυτών των απωθημένων εμπειριών. Όταν παράλογοι φόβοι και φαντασίες βγαίνουν στην επιφάνεια και γίνονται κατανοητοί, τα συμπτώματα των Σεξουαλικών Δυσλειτουργιών συχνά μετριάζονται. Παρόλα αυτά η ψυχοδυναμική προσέγγιση είναι λιγότερο αποτελεσματική από τη συμπεριφορική προσέγγιση των Μasters & Johnson που σε μικρό χρονικό διάστημα εξαλείφει συγκεκριμένα σεξουαλικά συμπτώματα. Η ατομική ψυχοθεραπεία είναι πολύ χρήσιμη για άτομα των οποίων η Σεξουαλική Δυσλειτουργία είναι ένα μέρος γενικότερων ψυχολογικών δυσκολιών και τα οποία άτομα έχουν άλλα συμπτώματα για τα οποία ενδείκνυται η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία. (Σημ. Όσον αφορά όμως τον συνδυασμό ψυχοδυναμικής ψυχοθεραπείας και θεραπείας του σεξ, δηλαδή την ψυχοδυναμικά προσανατολισμένη θεραπεία του σεξ, πιστεύουμε ότι είναι η καλύτερη ίσως προσέγγιση για τις Σεξουαλικές Δυσλειτουργίες).
Σε περιπτώσεις Διαταραχής της Στύσης που δεν απάντησαν στην ψυχολογική θεραπεία, μπορεί να δοκιμασθούν ενέσεις στα σηραγγώδη σώματα του πέους (συνήθως ένα μίγμα παπαβερίνης, προσταγλανδίνης και φεντολαμίνης), που ο ασθενής μαθαίνει να τις κάνει μόνος του, αντλίες κενού ή τοποθέτηση προσθέσεων στο πέος.
