Το παιχνίδι ρόλων (Role – play) έχει πολλαπλές χρήσεις που σχετίζονται με την ψυχική ευεξία και τη θεραπεία.
Είναι μια τεχνική που δεν απαιτεί κοστούμια ή μακιγιάζ και είναι μια πολύτιμη τεχνική για τους μαθητές που μαθαίνουν για την ψυχική υγεία και την ψυχοθεραπεία, καθώς είναι ένα ισχυρό εργαλείο στην ίδια τη θεραπεία (Rønning & Bjørkly, 2019).
Τα σενάρια παιχνιδιού ρόλων μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμα με επιφυλακτικούς πελάτες, αντικαθιστώντας τις πιο παραδοσιακές τεχνικές ομιλίας όταν τα άτομα είναι καχύποπτα και δεν εμπιστεύονται εύκολα.
Είναι επίσης μια χρήσιμη και σχετικά μη απειλητική προσέγγιση που μπορεί να αξιολογήσει, να παρέμβει και να βοηθήσει τους θεραπεύομενους στη θεραπεία, ειδικά τα παιδιά (Hackett, 2011).
Πώς λειτουργεί το παιχνίδι ρόλων (Role – play) στη θεραπεία
«Το παιχνίδι ρόλων σε εποπτευόμενες ομάδες φαίνεται να προάγει τον προβληματισμό και τη διορατικότητα όχι μόνο για τους μαθητές στους ρόλους του ασθενούς και του θεραπευτή, αλλά και για τους συνομηλίκους που παρακολουθούν τις ομαδικές συνεδρίες» (Rønning & Bjørkly, 2019). Πράγματι, η εκμάθηση και η εξάσκηση τεχνικών σε ένα τόσο ασφαλές και ελεγχόμενο περιβάλλον μπορεί να δημιουργήσει ικανούς θεραπευτές.
Για τους θεραπευόμενους στη θεραπεία, τα σενάρια παιχνιδιού ρόλων προσφέρουν μια αντικατάσταση για ορισμένες πτυχές πιο τυπικών θεραπειών ομιλίας (Hackett, 2011). «Το παιχνίδι ρόλων έχει συναισθηματικά, γνωστικά και συμπεριφορικά στοιχεία» που μπορούν να δημιουργήσουν καταστάσεις που βοηθούν τους πελάτες να αλλάξουν τα «δυσάρεστα συναισθήματα σε υγιή» (Corey, 2013, σ. 300).
Όταν αναπαράγουν σκηνές από τη ζωή τους, οι άνθρωποι συνήθως εμπλέκονται περισσότερο ψυχολογικά από ό,τι αν ανέφεραν απλώς για τον εαυτό τους κατά τη διάρκεια της συνεδρίας.
Οι θεραπευόμενοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τέτοιες ασκήσεις για να επεξεργαστούν τα συναισθήματα και τις παράλογες πεποιθήσεις τους σε μια φανταστική κατάσταση του παρελθόντος, του παρόντος ή του μέλλοντος. Τα παιδιά, ειδικότερα, μπορούν να το βρουν χρήσιμο ως ευκαιρία να εκδηλώσουν προβληματική συμπεριφορά παρέχοντας παράλληλα μια μαθησιακή εμπειρία βασισμένη στην απόδοση.
Το τυπικό παιχνίδι ρόλων περιλαμβάνει δύο ή περισσότερα άτομα που αναπαράγουν ένα συγκεκριμένο προβληματικό σενάριο, πραγματικό ή φανταστικό, επαρκώς αυθεντικό για να προκαλέσει μια συναισθηματική αντίδραση. Για παράδειγμα, ο θεραπευτής μπορεί να παίξει το ρόλο του γονέα ή του δασκάλου, χρησιμοποιώντας λέξεις, τρόπους και απαντήσεις που συγκεντρώθηκαν (με συστηματική ερώτηση) από το παιδί για να εξερευνήσει μια κατάσταση.
Ως θεραπευτική τεχνική, το παιχνίδι ρόλων προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες για το πώς τα άτομα βλέπουν το περιβάλλον τους και λειτουργούν διαπροσωπικά. Για το λόγο αυτό, μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό στη θεραπεία του τραύματος, επιτρέποντας στον θεραπευτή και τον πελάτη να επανεξετάσει τις προηγούμενες εμπειρίες μέσω της αναπαράστασης (Hackett, 2011).
Μπορεί να είναι χρήσιμο να μετακινείτε έπιπλα στο γραφείο για να αναδημιουργήσετε το περιβάλλον, για παράδειγμα, ένα οικογενειακό σαλόνι ή ένα περιβάλλον εργασίας, για να καταγράψετε καλύτερα πώς αντιδρούν οι πελάτες αυτήν τη στιγμή σε μια κατάσταση (Nelson-Jones, 2014).
4 Παραδείγματα Ψυχολογίας Πραγματικής Ζωής
Παραδείγματα ψυχολογίας της πραγματικής ζωής. Το παιχνίδι ρόλων χρησιμοποιείται συχνά στη Γνωσιακή – Συμπεριφορική Θεραπεία για εκπαίδευση των δεξιοτήτων.
Οι θεραπευόμενοι μπορούν να εξασκήσουν και να βελτιώσουν τις διεκδικητικές και κοινωνικές τους τεχνικές ενώ μαθαίνουν να διαχειρίζονται το άγχος, την επιθετικότητα και άλλες διαπροσωπικές τους δυσκολίες (Hackett, 2011).
Πραγματικά παραδείγματα παιχνιδιού ρόλων, τροποποιημένα από τη βιβλιογραφία, περιλαμβάνουν:
1. Ένας μαθητής που ανησυχεί για την αίτησή του στο μεταπτυχιακό αισθάνεται ηλίθιος και ανάξιος.
Το παιχνίδι ρόλων μιας φανταστικής συνέντευξης με τον πρύτανη του κολεγίου αποκαλύπτει τις συγκεκριμένες πεποιθήσεις και τις ανησυχίες του θεραπευόμενου, αμφισβητώντας τις σκέψεις του σχετικά με το τι θα μπορούσε να σημαίνει να μην γίνει αποδεκτός (Corey, 2013).
2. Θεραπευόμενος και γονέας, συνήθως θυμώνει υπερβολικά όταν η κόρη του μένει έξω μέχρι αργά.
Ο θεραπευτής του ζητά να παίξει ρόλους σε μια προηγούμενη κατάσταση χρησιμοποιώντας τις νέες δεξιότητες αντιμετώπισης που έχει μάθει, παρέχοντας μια ασφαλή ευκαιρία να κάνει λάθη και να βελτιώσει τον χειρισμό στο μέλλον (Nelson-Jones, 2014).
3. Ένας θεραπευόμενος είχε σταθερά κακή απόδοση στις συνεντεύξεις για διευθυντικές θέσεις.
Ο θεραπευόμενος παίζει ρόλο σε μια μελλοντική συνέντευξη, με τον θεραπευτή να ενεργεί ως ο συνεντευκτής χρησιμοποιώντας ένα σύνολο ερωτήσεων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν δυσκολία στον πελάτη. Η συνάντηση μαγνητοσκοπείται για μετέπειτα επανεξέταση και αξιολόγηση δεξιοτήτων. Στη συνέχεια, η καθοδηγούμενη διανοητική απεικόνιση χρησιμοποιείται για την επανάληψη των δεξιοτήτων-στόχων πριν από μελλοντικές συνεντεύξεις (Nelson-Jones, 2014).
4. Ένας μαθητής έχει δυσκολίες επικοινωνίας και εμπιστοσύνης με τον καθηγητή του.
Ο θεραπευτής τους διδάσκει δεξιότητες διεκδικητικότητας και, στη συνέχεια, κάνει συναντήσεις ρόλων με τον καθηγητή για να δοκιμάσει τις πρόσφατα αποκτηθείσες τεχνικές τους (πριν από μια πραγματική συνάντηση). Η πρακτική βοηθά τον θεραπευόμενο να διαχειριστεί τους φόβους του και να βελτιώσει τη σχέση του με τον καθηγητή του (Corey, 2013).
Το παιχνίδι ρόλων είναι χρήσιμο για την τοποθέτηση των πελατών σε ασφαλή περιβάλλοντα για την εξάσκηση σε δύσκολες ή δυσάρεστες καταστάσεις και τη δοκιμή νέων δεξιοτήτων αντιμετώπισης και συναισθηματικών αντιδράσεων (Dobson, 2011).
Αποτελεσματικότητα – Αποδεδειγμένα Οφέλη (Role – play)
Τα σενάρια ρόλων έχουν πολλά δοκιμασμένα οφέλη (ορισμένα εντοπίζονται ανέκδοτα και όχι βάσει έρευνας) για να βοηθήσουν τη θεραπευτική διαδικασία και να βελτιώσουν την πιθανότητα θετικών αποτελεσμάτων θεραπείας.
Τα πιθανά οφέλη του παιχνιδιού ρόλων περιλαμβάνουν:
- Παροχή πολύτιμων ευκαιριών αξιολόγησης που αποκαλύπτουν πώς σκέφτονται και ενεργούν οι θεραπευόμενοι σε καταστάσεις.
- Προσφέρουν την ευκαιρία να εξασκηθούν οι δεξιότητες που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
- Δουλεύοντας μαζί, ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος μπορούν να δημιουργήσουν και να δοκιμάσουν στυλ και προσεγγίσεις για λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία.
- Εξάσκηση στον τρόπο αντιμετώπισης μιας σειράς απαντήσεων από άλλους.
- Δοκιμάζοντας τη μεταφορά των δεξιοτήτων που έχουν μάθει στην πραγματική ζωή για να αναγνωρίσουν την αξία τους ενώ εξασκούνται στην υπέρβαση των εμποδίων.
- Επωφεληθείτε από την εκπαίδευση δεξιοτήτων παρέχοντας την ευκαιρία να εξασκήσετε κοινωνικές δεξιότητες, διεκδικητικότητα και άλλες διαπροσωπικές δεξιότητες και δεξιότητες που σχετίζονται με την επικοινωνία.
- Χρησιμοποιώντας παρεμβάσεις που “διακόπτουν” το θεραπευόμενο τη στιγμή που αναφέρει κάτι εξαιρετικά σημαντικό βοηθώντας στη μετατροπή των δυσάρεστων πεποιθήσεων σε θετικές.
- Παροχή της ευκαιρίας να παίξουν ρόλους προβληματικές καταστάσεις που αντιμετωπίζουν οι θεραπευόμενοι στην καθημερινή τους ζωή.
- Βοηθά στην εκμάθηση στρατηγικών αντιμετώπισης για την αποφυγή παρορμητικής και επιθετικής συμπεριφοράς, κοινωνικού άγχους, φόβων για τεστ, διατροφικών προβλημάτων και άγχους δημόσιας ομιλίας.
Για περισσότερα ΝΕΑ και Άρθρα Ψυχολογίας μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://psychopedia.gr/
Πηγές:
Baim, C., Burmeister, J., & Maciel, M. (2007). Psychodrama: Advances in theory and practice. Routledge.
Beck, J. S. (2011). Cognitive behavior therapy: Basics and beyond. Guilford Press.
Corey, G. (2013). Theory and practice of counseling and psychotherapy. Cengage.
Dobson, K. S. (2011). Handbook of cognitive-behavioural therapies. Guilford Press.
Hackett, D. (2011). Role-playing. In S. Goldstein & J. A. Naglieri (Eds.), Encyclopedia of child behavior and development (p. 127). Springer.
Joyce, P., & Sills, C. (2014). Skills in gestalt counselling & psychotherapy. Sage.
Mann, D. (2010). Gestalt therapy: 100 Key points and techniques. Routledge, Taylor & Francis Group.
Nelson-Jones, R. (2014). Practical counselling and helping skills. Sage.
Rønning, S. B., & Bjørkly, S. (2019). The use of clinical role-play and reflection in learning therapeutic communication skills in mental health education: An integrative review. Advances in Medical Education and Practice, 10, 415–425.