Της Ισμήνης Αραμπατζή, τελειόφοιτη Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Ψυχοπαθητικά άτομα

Η ψυχοπάθεια αποτελεί σύνδρομο της προσωπικότητας, σχετίζεται με την αντικοινωνική διαταραχή της προσωπικότητας αλλά χαρακτηρίζεται από απουσία συναισθήματος, παρορμητικότητα, χειριστικότητα και ανευθυνότητα. Τα διαγνωστικά κριτήρια για την ψυχοπάθεια επικεντρώνονται περισσότερο στις σκέψεις και τα συναισθήματα του ατόμου παρά στην συμπεριφορά του. Σύμφωνα με τον Cleckley, τα ψυχοπαθητικά άτομα επιφανειακά είναι γοητευτικά και δε διστάζουν να εκμεταλλευτούν αυτήν την γοητεία για να χειριστούν τους άλλους. Δεν είναι όλοι βίαιοι και απειλή για την κοινωνία αντ’ αυτού πολλοί από αυτούς είναι μορφωμένοι άνθρωποι με σταθερή δουλειά συνήθως σε θέσεις εξουσίας ή σε θέσεις που απαιτούν την λήψη αποφάσεων. Επαγγέλματα με τα υψηλότερα ποσοστά ψυχοπάθειας περιλαμβάνουν CEOs, δικηγόρους, χειρουργούς, αστυνομικούς, chefs και πωλητές.

Μπορεί ένα ψυχοπαθητικό άτομο να δημιουργήσει σχέσεις;

Τα άτομα αυτά δεν νιώθουν ντροπή και φαινομενικά θετικά τους συναισθήματα δεν είναι τίποτα παραπάνω από ψεύτικα. Το γεγονός αυτό τους κάνει να συμπεριφέρονται ανεύθυνα και σκληρά προς τους άλλους. Είναι ανίκανα να νιώσουν ενσυναίσθηση ή να δημιουργήσουν οποιονδήποτε συναισθηματικό δεσμό. Γνωρίζουν πως θα έπρεπε να νιώθουν κάτι όμως δεν έχουν το παραμικρό συναίσθημα. Είναι όμως κάτι παραπάνω από ικανά να προσποιούνται συναισθήματα και να πείθουν τους άλλους για αυτά. Αυτό τους κάνει ικανούς να πληγώνουν τους γύρω τους χωρίς τύψεις και ενοχές.Παράλληλα, χρησιμοποιούν κάθε πιθανό τρόπο χειραγώγησης προκειμένου να επωφεληθούν οι ίδιοι σε κάθε πιθανή κατάσταση της ζωής τους. Συχνά φροντίζουν να δημιουργήσουν ένα πλέγμα κοινωνικής αναγνώρισης στους γύρω τους προκειμένου να κρύψουν την πιο σκοτεινή τους πλευρά με χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό του κατά συρροή δολοφόνου JohnWayneGacy ο οποίος αν και αρκετά επιφανής στην τοπική κοινωνία, ενεργός πολιτικά και διασκεδάζοντας κόσμο και παιδιά με την εμφάνιση του κλόουν εκτέλεσε πλήθος σαδιστικών και βασανιστικών δολοφονιών.

Χειριστικοί άνθρωποι

Ένας χειριστικός άνθρωπος, στοχεύει στο να νιώσει ο απέναντι του ενοχές ώστε να κάνει ό,τι θέλει ο ίδιος για αυτό θα κάνει ή θα πει ό,τι χρειαστεί για να το πετύχει. Οι χειριστικοί άνθρωποι είναι μερικές φορές αποτελεσματικοί. Τα άτομα που υφίστανται χειραγώγηση συχνά δεν γνωρίζουν ότι έχουν πέσει θύματα εκμετάλλευσης. Νιώθουν σύγχυση γιατί αυτός που τα χειραγωγεί προσπαθεί να τους κάνει να νιώσουν άσχημα. Οι άντρες είναι πιο πιθανό να επιδοθούν σε χειριστικές συμπεριφορές συγκριτικά με τις γυναίκες.

Κάποια παραδείγματα χειραγώγησης:

• Ρίχνουν την ευθύνη ενός προβλήματος στο θύμα κάνοντας το να πιστεύει πως φταίει εκείνος/η (gaslight).
• Ζητούν βοήθεια τελευταία στιγμή κάνοντας σαφές πως δεν έχουν άλλες επιλογές.
• Διηγούνται ιστορίες που στόχο έχουν να προκαλέσουν οίκτο.
• Δεν δείχνουν τρυφερότητα ώστε να αναγκάσουν την αλλαγή συμπεριφοράς ή να προκαλέσουν αρνητικά συναισθήματα.

Gaslight

Ο όρος gaslight εμφανίστηκε για πρώτη φόρα χάρη στο θεατρικό έργο του PatrickHamilton με τίτλο «GasLight» στο οποίο ο σύζυγος προσπαθεί συστηματικά να παραπλανήσει τη γυναίκα του και να την κάνει να αμφιβάλλει για την πραγματικότητα. Έκτοτε ο όρος χρησιμοποιήθηκε από τον χώρο της Ψυχολογίας για να περιγράψει ακριβώς αυτή τη μορφή ψυχολογικής χειραγώγησης η οποία στις μέρες μας έχει γίνει πια αρκετά δημοφιλής και η οποία συχνά χρησιμοποιείται από ανθρώπους με ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά μαζί με ένα μεγάλο πλήθος άλλων μεθόδων χειραγώγησης.

Με το gaslight ο χειραγωγός στρεβλώνει γεγονότα και πληροφορίες χρησιμοποιώντας ψέματα. Έχει στόχο να φέρει κάποιον στο σημείο να αμφισβητήσει την ορθότητα της σκέψης του αλλά και την ίδια την πραγματικότητα. Μπορεί να παρατηρηθεί σε κάθε είδους σχέσης: φιλική, συντροφική, επαγγελματική, γονέα-παιδιού και κοινωνική. Είναι δύσκολο να αναγνωριστεί, όμως το ‘‘θύμα’’ με το πέρασμα του χρόνου νιώθει όλο και πιο αγχωμένο και μπερδεμένο ενώ αδυνατεί να συνειδητοποιήσει τι συμβαίνει καθώς ο θύτης αρνείται να την αξιοπιστία του θύματος χωρίς προφανή λόγο.

Παραδείγματα Gaslight:

• Ο χειραγωγός αρνείται την ίδια την πραγματικότητα, προσποιείται πως κάποια πράγματα δεν συνέβησαν ή δεν ειπώθηκαν και πως το θύμα έχει λάθος αναμνήσεις του παρελθόντος.

Π.χ.: ‘‘Δεν το εννοούσα έτσι’’, ‘‘Άλλο ήθελα να πω’’, ‘‘ Πότε είπα κάτι τέτοιο’’, ‘‘Τα βγάζεις από το μυαλό σου’’

• Ο θύτης δεν δείχνει καμία πρόθεση για κατανόηση των συναισθημάτων και της πλευράς του θύματος του ούτε για την συζήτηση των συναισθημάτων τόσο του ενός όσο και του άλλου.

Π.χ.: ‘‘ Δεν μπορώ να κάνω ξανά την ίδια συζήτηση’’, ‘‘Φτάνει, δεν θα το συζητήσω άλλο’’

• Αλλαγή θέματος συζήτησης προκειμένου να ελέγχει ο χειραγωγός κάθε πιθανή κατάσταση.

Π.χ.:  ‘‘Ναι αλλά εσύ πριν ένα μήνα έκανες…’’, ‘‘Εγώ που έχω κάνει τόσα για εσένα..’’

Είναι πιο πιθανό να πέσουν θύματα χειραγώγησης άτομα που έχουν βιώσει κακοποίηση ή παραμέληση στο παρελθόν ενώ η χρόνια ψυχική κακοποίηση μπορεί να προκαλέσει στα θύματα απώλεια αυτοπεποίθησης, κατάθλιψη, νευρικό κλονισμό, ανάγκη για διαρκή επιβεβαίωση εξαιτίας της επαναλαμβανόμενης αμφισβήτησης της πραγματικότητας τους.

Φυσικά για να γίνει λόγος για gaslight θα πρέπει να έχουμε παρατηρήσει ένα μοτίβο τέτοιων συμπεριφορών καθώς φράσεις σαν αυτές που αναφέρθηκαν μπορεί να τύχει να χρησιμοποιηθούν από τον καθένα κάποια στιγμή.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις Κακοποιητικές, Χειριστικές & Εγκληματικές Προσωπικότητες και Συμπεριφορές στην καθημερινότητα – Αξιολόγηση και Κατάλληλη Διαχείριση μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://www.seminars-psychopedia.gr/seminaria/e-seminaria/psychopathologia/e-learning-seminario-kakopoiitikes-cheiristikes-amp-egklimatikes-prosopikotites-axiologisi-kai-katallili-diacheirisi/

Bιογραφικό Ισμήνης Αραμπατζή

Ονομάζομαι Αραμπατζή Ισμήνη και είμαι  φοιτήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Η μεγάλη μου αγάπη για την επιστήμη αυτή με παρακινεί διαρκώς να ενημερώνομαι και να εκπαιδεύομαι όσο το δυνατόν περισσότερο παρακολουθώντας σεμινάρια από διάφορους τομείς της ενώ οι κλάδοι που πάντα καταφέρνουν να με εμπνέουν αφορούν την Κλινική Ψυχολογία και τη Θεραπεία Ζεύγους.

Πηγές:

Kring, A.M.& Davidson, G.C.& Neale, J.M.& Johnson, S.L. (2010). Ψυχοπαθολογία. Εκδόσεις Gutenberg

White, A. M. (2020, 14 Ιουλίου). What is gaslighting? Examples and how to respond. Ανακτήθηκε από:https://www.google.com/search?q=gaslighting&rlz=1C1GCEA_enGR767GR767&oq=gasli&aqs=chrome.0.0i433j69i57j46j0l2j69i60j69i61j69i60.3918j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8

Tawwab, N.D. (2022). Βάλε τα όρια σου: Ένας οδηγός για να κερδίσεις ξανά τον εαυτό σου. Εκδόσεις Διόπτρα.

Μάλλη, Ε. (2021). Συναισθηματική χειραγώγησηπροσωπικότητακαισυναισθηματικήνοημοσύνησεφοιτητές. Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Σχολή Επιστημών Αγωγής, Αλεξανδρούπολη.