Toυ Ραφαήλ Ζαπάντη τελειόφοιτου τμήμα Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Στην ύπαρξη μιας απώλειας συχνά οι περισσότεροι από εμάς αντιδρούμε με θυμό και έντονα αρνητικά συναισθήματα. Ιδιαίτερα όταν με το πρόσωπο αυτό είμαστε συναισθηματικά συνδεδεμένη μαζί του.Η αδικία της απώλειας, εύκολα μας οδηγεί σε εχθρικά συναισθήματα, τόσο για το ότι δεν μπορέσαμε να σώσουμε τον άνθρωπό μας όσο και για την αδυναμία του περίγυρού μας να καταλάβει τα συναισθήματά μας.

Αυτή η συσσωρευμένη εχθρότητα ενδέχεται να οδηγήσει σε επιθετικές συμπεριφορές και έντονες αντιδράσεις, στοιχείο που αποξενώνει το στενό οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον και απομονώνει τον πενθούντα από κάθε δραστηριότητα της ζωής. Το άτομο συνεπώς απομακρυσμένο και ουσιαστικά παραδομένο σε ένα κόσμο χωρίς διαφυγή τείνει να στρέφεται στον εαυτό σε μία προσπάθεια να ελέγξει τα έντονα συγκινησιακά του ξεσπάσματα (Lindemann, 1944).

Πώς μπορούμε ωστόσο να αποκαταστήσουμε τους διαύλους επικοινωνίας μαζί του;

Στο επίκεντρο των προσπαθειών προτείνεται στο άτομο να ξεκινήσει μία ασχολία διαφορετική από τις εκείνες που συνήθιζε να κάνει, σε μία απόπειρα να αφουγκραστεί τις ενδόμυχες σκέψεις του για το εκλιπών πρόσωπο και να τις εκφράσει με ένα τρόπο περισσότερο καινοτόμο και ιδιωτικό! Το άτομο καλείται να έρθει σε επαφή με τα αρνητικά συναισθήματά του – άγχος για το μέλλον και φόβο μοναξιάς – και τις βαθύτερες σκέψεις που του προκαλούν αυτά, ώστε μέσω της τέχνης να δημιουργήσει μορφές που αντανακλούν προσωπικές εμπειρίες,εισάγοντας τον εαυτό του στη διαδικασία του πένθους (Dalley, 1998).

Εξάλλου γνωστή είναι η ρήση του Σεφέρη πως «η τέχνη είναι το υψηλότερο μέσο που βοηθάει τους ανθρώπους να πλησιάσουν ο ένας τον άλλον. Τίποτα δεν μας ενώνει καλύτερα από μία κοινή καλλιτεχνική συγκίνηση». Αυτή η φράση μεταφορικά θα μπορούσε να μεταφραστεί ως ένα εγχείρημα του ατόμου να έρθει σε πνευματική σύνδεση με τον εαυτό του, τις ανάγκες του και την πραγματικότητα, εκφράζοντας τα ειλικρινή του συναισθήματα. Πρόκειται για μία διαδικασία συνειδητοποίησης της απώλειας και εξωτερίκευσης του εαυτού μέσα από τη δημιουργική απασχόληση (Hall, 1998).

Τα υλικά όπως ο πηλός, η ζωγραφική, η μουσική και η θεατρική αναπαράσταση δίνουν στο  πενθούντα αφορμές για δημιουργικότητα και προσωπική έκφραση, συμμετέχοντας ενεργητικά στη θεραπευτική διαδικασία. (Malchiod, 2009). Συγκεκριμένα, η οπτική σκέψη – το χαρακτηριστικό που καθιστά τη θεραπεία μέσω των τεχνών τόσο λειτουργική – προσφέρει τη δυνατότητα να ομαδοποιήσουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας γύρω από την απώλεια, βιώνοντας και επαναφέροντας σκληρές μνήμες με έναν όσο το δυνατό ανώδυνο τρόπο.

Ενδεικτικά, μέσω της φαντασίας μας και των χρωματικών επιλογών μπορούμε να δημιουργήσουμε σχήματα ή εικόνες που να απεικονίζουν συναισθήματα θλίψης, φόβου και ανησυχίας για το μέλλον. Μπορούμε να κατασκευάσουμε από πηλό μορφές ή αντικείμενα που να νοηματοδοτούν μετέπειτα στόχους μας, εμπόδια που πρέπει να περάσουμε ή ακόμα αντικείμενα που το απολεσθέν πρόσωπο είχε συνδέσει συναισθηματικά με τη ζωή του. Επίσης μέσω της δημιουργικής γραφής και της ποίησης μπορούμε να διαμορφώσουμε εσωτερικούς διαλόγους γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ ζωής – θανάτου, μεταφέροντας όλες τις ανησυχίες και τη θλίψη μας στο “αίτιο” της συναισθηματικής μας κατάστασης. Τέλος, ζωτικής σημασίας είναι και η δημιουργία κολλάζ φωτογραφιών με αφηγήσεις για όλες τις θετικές και αξιομνημόνευτες στιγμές που ζήσαμε με τον άνθρωπο αυτό, οδηγούμενοι στην αναγνώριση της απώλειας και της σημασίας που διαδραμάτισε αυτός ο άνθρωπος στη ζωή μας.

Όπως και να ‘χει, πρόκειται για μία δύσκολη περίοδο στη ζωή του ανθρώπου, όπου πρέπει  να παραμείνουμε αυθεντικοί και ειλικρινείς με τον εαυτό μας, ώστε να καταφέρουμε με όποιον τρόπο επιθυμούμε και μας ταιριάζει να εισχωρήσουμε στη διαδικασία του πένθους με στόχο να ξανακερδίσουμε τη ζωή!

Eνημερωθείτε για τον Κύκλος Επιμορφωτικών Σεμιναρίων: Η ερμηνεία του Ασυνείδητου μέσα από την Τέχνη και τα σύμβολα, μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://psychopedia.gr/kyklos-epimorfotikon-seminarion-ermineia-toy-asyneiditoy-mesa-apo-tin-techni-kai-ta-symvola/

Βιογραφικό Σημείωμα:

Ονομάζομαι Ζαπάντης Ραφαήλ και είμαι τελειόφοιτος στο τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Μεγαλώνοντας, η διαφορετικότητα των ανθρώπων και ο τρόπος που οδηγούμαστε να έχουμε διαφορετικές αντιλήψεις και ανάγκες ήταν κάτι που μου κινούσε πάντα το ενδιαφέρον. Άλλωστε, σκεφτείτε πόσο ιδιαίτερος και πρωτότυπος είναι ο κάθε άνθρωπος. Ένα σύνολο διαφορετικών εμπειριών και χαρακτηριστικών προσωπικότητας κληρονομημένων ή μη, που διαμορφώνουν μία ψυχοσύνθεση τόσο μοναδική και προσωπική που παρά τις φαινομενολογικές ομοιότητες είναι σχεδόν απίθανο να βρεθεί άλλο άτομο με τις ίδιες ακριβώς ψυχοσυναισθηματικές επενδύσεις στη ζωή. Αυτή είναι και η ομορφιά της Ψυχολογίας!

Πηγή:

Lindemann E., 1944. « Symptomatology and Management of Acute Grief», American Journalof Psychiatry, 101, pp. 141-148.

Malchiod, C. A. (2009). Εικαστική θεραπεία: Ένας πρακτικός οδηγός. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Dalley, T. (1998) «Η εικαστική έκφραση ως θεραπεία: Νέες προοπτικές» Πρακτικά Συνεδρίου Θεραπεία μέσω τέχνης: η εικαστική προσέγγιση Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Hall, P. N. (1998) «Θεραπεία μέσω της τέχνης: Ένας τρόπος θεραπεία της σχάσης» Πρακτικά Συνεδρίου Θεραπεία μέσω τέχνης: η εικαστική προσέγγιση Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα