Της Χρυσούλας Κοκκινοπουλου , Σύμβουλου Ψυχικής υγείας , Σύμβουλου εξαρτήσεων
Μέσα από την κλινική δουλειά του ο Λόουσον και οι συνεργάτες του (Lawson et.al.,1983), αναγνώρισαν τέσσερα γονικά στυλ, τα οποία πιστεύουν ότι κάνουν τα παιδιά ευάλωτα στο να αναπτύξουν προβλήματα με το αλκοόλ αργότερα στην ενήλικη ζωή τους. Η αναφορά γίνεται όχι σε γενετική/γονιδιακή μεταβίβαση του αλκοολισμού, αλλά καθαρά σε δυναμικές μέσα στην οικογένεια οι οποίες επηρεάζουν την εμφάνιση του αλκοολισμού. Να ποια είναι αυτά:
- Αλκοολικοί γονείς.Διαμέσου της διαδικασίας του προτύπου (modeling) τα παιδιά υιοθετούν συμπεριφορά σχετική με την χρήση. Παρατηρώντας το γονιό του το παιδί μαθαίνει ότι το ποτό είναι ένας καθ’όλα αποδεκτός τρόπος αντιμετώπισης της καθημερινότητας και των προβλημάτων της. Το ποτό γίνεται μια επιλογή με την οποία το παιδί ταυτίζεται (κρυφά) με τον αλκοολικό γονιό. Και ενώ κάποια παιδιά μπορεί να απορρίψουν τους αλκοολικούς γονείς και μεγαλώνοντας να απέχουν από το αλκοόλ, άλλα παιδιά, ιδιαίτερα αγόρια με αλκοολικό γονιό τον πατέρα πιθανότατα θα τον υιοθετήσουν σαν πρότυπο. Σύμφωνα με το Λόουσον, αυτός ίσως και να είναι ο μοναδικός τρόπος που έχουν να πουν στον πατέρα τους ότι τον αγαπούν, αφού απουσιάζουν άλλοι τρόποι έκφρασης της στοργής. Είναι σα να λέει το παιδί στο γονιό του: ”Βλέπεις, σε αγαπώ, είμαι σαν και εσένα”. Κόρες με αλκοολικό πατέρα πιθανόν να προβούν σε αντίστοιχες ”δηλώσεις” αγάπης με το να διαλέξουν αλκοολικό σύζυγο. Το μήνυμα (μεταφορικά εννοείται) εδώ είναι το ίδιο: ”Βλέπεις, πατερούλη, πόσο πολύ σε αγαπώ! Παντρεύτηκα κάποιον σαν και εσένα”.
- Απέχοντες από το αλκοόλ γονείς (teetotalers). Αυτοί οι γονείς όχι μόνο απέχουν, αλλά καταδικάζουν και όσους πίνουν. Αυστηροί γονείς με πολλά πρέπει και δεν πρέπει και γενικά πολλούς ηθικούς κανόνες. Τα παιδιά τους ακούνε τις εκφράσεις ”Πρέπει”, ”δεν πρέπει”, ”οφείλεις να.”, ”δεν μπορείς να..” με αυξημένη συχνότητα. Τα παιδιά κάποια στιγμή δεν μπορούν να ακολουθήσουν αυτούς τους κανόνες και επαναστατούν. Ο πιο κοινός τρόπος είναι η χρήση. Ο Λόουσον αναφέρει ότι είναι σύνηθες για ένα αλκοολικό γονιό (συνήθως ο πατέρας) να παντρεύεται με ένα ”απέχοντα” γονιό (τυπικά η μητέρα). Σε αυτήν την περίπτωση το παιδί είναι ιδιαίτερα ευάλωτο στα ναρκωτικά ή το αλκοόλ.
- Γονείς με υψηλές απαιτήσεις. Γονείς που θέτουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες στα παιδιά τους. Αυτοί οι γονείς, πιστεύει ο Λόουσον, προσπαθούν συχνά να ζήσουν δυναμικά τη ζωή τους, διαμέσου των παιδιών τους. Εξαιτίας κάποιας δικής τους υποτιθέμενης ανεπάρκειας, απαιτούν από τα παιδιά τους να κάνουν πράγματα που οι ίδιοι δεν κατάφεραν να πετύχουν. Πολύ συχνά, αυτοί οι γονείς είναι πετυχημένοι, τουλάχιστον όπως τους βλέπουν οι άλλοι. Όμως, πιθανόν να είναι επικριτικοί με τον εαυτό τους και να θεωρούν ότι είχαν μέτριες αποδόσεις στη ζωή τους και ιδιαίτερα στην καριέρα τους. Μπορεί επίσης να πιστεύουν ότι ποτέ οι άλλοι δεν αναγνώρισαν τις ικανότητές τους. Η διαφορά τους, από τους απέχοντες από το αλκοόλ γονείς, είναι ότι ενώ οι απέχοντες βάζουν στα παιδιά τους υψηλά ηθικά στάνταρ, οι γονείς με τις υψηλές απαιτήσεις βάζουν ψηλά τον πήχη της απόδοσης, είτε αυτήν είναι ακαδημαϊκή, κοινωνική, είτε στα σπορ και γενικά σε ότι έχει να κάνει με την επιτυχία. Παιδιά που μεγαλώνουν σε οικογένειες που αναζητούν την τελειότητα, μαθαίνουν να συγκρίνονται με τα αδέλφια τους, τους γονείς τους, τους φίλους τους και τους συμμαθητές τους. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αναπτύξουν την αίσθηση της ανεπάρκειας και σε κάθε σύγκριση θα νιώθουν άσχημα. Και για όσους δεν κατάλαβαν ακόμα, ναι, τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ θα γίνουν ένα εύκολο και γρήγορο μέσο για να αντιμετωπιστεί η δυσφορία. 4. Υπερπροστατευτικοί γονείς. Το τελευταίο στυλ, κορυφαίο κατά πολλούς, είναι οι υπερπροστατευτικοί γονείς.
Σύμφωνα με το Λάουσον, τα παιδιά τέτοιων γονιών δεν έχουν ποτέ την ευκαιρία να αναπτύξουν την αίσθηση της προσωπική τους αξίας και συνήθως έχουν πολύ αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους. Σαν συνέπεια της ”τέλειας” φροντίδας που δέχτηκαν στην παιδική και εφηβική φάση της ανάπτυξης τους, δεν έχουν και τόσο καλή προσαρμογή στις προκλήσεις της ενήλικης ζωής. Αυτοί οι γονείς επενδύουν στο να είναι απαραίτητοι στα παιδιά τους, αλλά με αυτόν τον τρόπο παρατείνουν σημαντικά την εξάρτηση των παιδιών τους από αυτούς. Βέβαια αυτή η διαδικασία δε γίνεται σκόπιμα, και το σκεπτικό είναι να βοηθήσουν τα παιδιά τους, αλλά ο δρόμος προς την κόλαση, όπως αντιλαμβάνεστε αγαπητοί μου, είναι στρωμένος με καλές προθέσεις.
Η σύγχρονη έρευνα, όπως μεταξύ άλλων αυτή του Κάγκαν με τα ντροπαλά παιδιά, έδειξε ότι οι μητέρες που προστατεύουν τα υπερβολικά ανήσυχα παιδιά τους από το άγχος και την απόγνωση στην προσπάθεια τους να κάνουν το σωστό για το παιδί τους, πετυχαίνουν στην ουσία το εντελώς αντίθετο αποτέλεσμα.
Με λίγα λόγια η τακτική του προστατευτισμού, αυτό που πετυχαίνει είναι να βοηθήσει αυτά τα παιδιά σαν ενήλικες να έχουν σοβαρές δυσκολίες στις σπουδές τους, στην εργασία τους, και οπωσδήποτε στις σχέσεις τους.
Οι ικανότητες επικοινωνίας θα είναι σοβαρά επηρεασμένες, θα έχουν μάλλον παθητική στάση στη ζωή, και υπάρχουν σοβαρές πιθανότητες να παραμείνουν εξαρτημένοι από τους γονείς τους μέχρι την τρίτη δεκαετία της ζωής τους, ίσως και την τέταρτη. Όλα αυτά μαζί, αντιλαμβάνεστε πόσο εύκολο είναι να κατασκευάσουν ένα άνθρωπο με μεγάλη τάση να εξαρτηθεί από οτιδήποτε στην ενήλικη ζωή του, είτε αυτό είναι το αλκοόλ, τα ναρκωτικά, το φαγητό, ένας άλλος άνθρωπος, και πάρα πολλά άλλα.
Αυτά τα χρειάζονται για να γίνει ένας άνθρωπος εξαρτημένος. Μπορεί να σας φάνηκαν πολλά αλλά νομίζω ότι είναι εύκολα, εξάλλου τα συναντάμε λίγο πολύ μέσα σε στις περισσότερες οικογένειες.
Σύντομο Βιογραφικό Χρυσούλας Κοκκινοπούλου
Γεννήθηκα στην Θες/νικη , ζω και εργάζομαι στην Δράμα. Έχω δίπλωμα στην Συμβουλευτική Ψυχολογία (Higher National Diploma),καθώς και εκπαίδευση στην ομαδική και στην ατομική ψυχοθεραπεία. Έχω συμμετάσχει σε πολύωρα σεμινάρια εκπαιδευτικού και βιωματικού τύπου που αφορούν την αυτοεκτίμηση και την πρόληψη εξαρτήσεων. Ιδιαίτερη καμπή στην καριέρα μου είναι προσέγγιση μου σε εξαρτημένα άτομα κάτι το οποίο σπούδασα σε μεταπτυχιακό επίπεδο (Action on addiction) από το university of Bath και έκανα την εκπαίδευση μου στο κέντρο απεξάρτησης Anoixtoplus, δίπλα σε έμπειρους και καταξιωμένους επαγγελματίες. Πέρα από το επαγγελματικό κομμάτι έχω αναλάβει εθελοντισμό σε συλλόγους όπως το Κέντρο πρόληψης εξαρτήσεων ‘‘Δράση’’ και το‘‘ΣΟΨΥ’’.
Τομείς εξειδίκευσης: Εξάρτηση ναρκωτικά-αλκοόλ- τζόγο, συνεξάρτηση, συναισθηματική υπερφαγία- βουλιμία.
