Της Ιωάννας Μπάτζου, Ψυχολόγου Α.Π.Θ. – Νηπιαγωγού Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Η κακοποίηση παιδιών είναι ευρέως διαδεδομένη και μπορεί να συμβεί ανεξάρτητα από το πολιτιστικό και οικονομικό πλαίσιο. Η κακοποίηση παιδιών μπορεί να είναι σωματική, συναισθηματική, λεκτική ή σεξουαλική.

Ως σωματική κακοποίηση ορίζεται  η φυσική βλάβη ενός παιδιού , η οποία δεν οφείλεται σε κάποιο τυχαίο γεγονός, όπως για παράδειγμα, το κάψιμο, το κτύπημα ή το σπάσιμο των οστών. Ως λεκτική βία ορίζεται η βλάβη που προκαλείται σε ένα παιδί, για παράδειγμα, μειώνοντάς το ή απειλώντας το. Το συναισθηματικό τραύμα μπορεί να οφείλεται σε διάφορες μορφές κακοποίησης. Τέλος, η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών είναι η σκόπιμη έκθεση ενός ανηλίκου παιδιού σε σεξουαλική δραστηριότητα, την οποία το παιδί δεν μπορεί να κατανοήσει ή να συναινέσει.

Δεν είναι πάντα εύκολο να αναγνωρίσετε πότε ένα παιδί έχει κακοποιηθεί. Τα παιδιά που κακοποιούνται συχνά φοβούνται να μιλήσουν, επειδή φοβούνται ότι θα κατηγορηθούν ή ότι κανείς δεν θα τους πιστέψει. Επιπλέον, το άτομο που τους κακοποίησε μπορεί να είναι κάποιος που αγαπούν πολύ και θέλουν να τον προστατεύσουν.

Σημάδια σωματικής κακοποίησης αποτελούν οποιοδήποτε τραυματισμός, όπως μώλωπες, εγκαύματα, κάταγμα, κοιλιακό άλγος ή τραυματισμός στο κεφάλι. Σημάδια σεξουαλικής κακοποίησης  είναι οι εφιάλτες, η κατάθλιψη, ασυνήθιστοι φόβοι, το  κοιλιακό άλγος, η υπνηλία, ο πόνος γεννητικών οργάνων ή αιμορραγία, ασθένεια που μεταδίδεται σεξουαλικά, η ακραία σεξουαλική συμπεριφορά που φαίνεται ακατάλληλη για την ηλικία του παιδιού.

Σημάδια συναισθηματικής κακοποίησης είναι η ξαφνική αλλαγή στην αυτοπεποίθηση, οι  πονοκέφαλοι ή οι πόνοι στο στομάχι χωρίς ιατρική αιτία, οι  εφιάλτες κ.α.

Οι αιτιολογικοί παράγοντες της κακοποίησης ποικίλλουν. Κάποιοι από αυτούς είναι παιδί με αναπηρία ή διανοητική καθυστέρηση,  η κοινωνική απομόνωση των οικογενειών,  η έλλειψη κατανόησης των παιδικών αναγκών και της ανάπτυξης των παιδιών από τους γονείς,  η ιστορία των γονέων, η  φτώχεια και η ανεργία, η  έλλειψη οικογενειακής συνοχής, η κατάχρηση ουσιών από τους γονείς, η ψυχική ασθένεια των γονιών κ.α.

Το παιδί που έχει κακοποιηθεί μπορεί να εμφανίσει βίαιη συμπεριφορά, αυτοκτονικούς ιδεασμούς, απόσυρση, ενώ τα  μεγαλύτερα παιδιά καταφεύγουν στη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ.  Όσο μικρότερο είναι το παιδί και όσο πιο κοντινή είναι η σχέση του παιδιού με το άτομο που το κακοποίησε, τόσο πιο σοβαρή είναι το συναισθηματικό τραύμα. Ως ενήλικες, από την άλλη  μπορεί να αναπτύξουν δυσκολίες στη συντροφικότητα, κατάθλιψη ή αυτοκτονική συμπεριφορά.

Με την έγκαιρη παρέμβαση και θεραπεία, αυτά τα αποτελέσματα μπορούν να αποφευχθούν.

Προβλήματα υγείας στο παιδί ως συνέπειες της κακοποίησης

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε από την επικεφαλή την Dr. Claudia Buss, καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Ιατρικής Ψυχολογίας του Charité, αποκάλυψε ότι τα προβλήματα υγείας είναι πιο συχνά στα παιδιά των μητέρων που βίωσαν κακοποίηση οι ίδιες όσο ήταν παιδιά.

Ο ορισμός της κακοποίησης σύμφωνα με τους ερευνητές είναι η σωματική, συναισθηματική, σεξουαλική κακομεταχείριση ή παραμέληση από γονέα ή κηδεμόνα που οδηγεί σε σωματική ή ψυχική βλάβη ή απειλή βλάβης του παιδιού. Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από 4.300 Αμερικανίδες μητέρες και από τα παιδιά τους σε μια περίοδο παρακολούθησης 21 ετών.

Στο πλαίσιο της μελέτης, οι μητέρες μοιράστηκαν τα βιώματά τους κατά την παιδική τους ηλικία και παρείχαν πληροφορίες σχετικά με τις διαγνώσεις θεμάτων υγείας των βιολογικών παιδιών τους μέχρι την ηλικία των 18 ετών. Αυτός ο πολύτιμος θησαυρός δεδομένων που εκτείνεται σε δύο γενιές της ίδιας οικογένειας επέτρεψε στους ερευνητές να εντοπίσουν ουσιαστικές συνδέσεις.

Οι ερευνητές έβγαλαν ως συμπέρασμα ότι τα παιδιά των μητέρων που ανέφεραν ότι βίωσαν αρνητικές εμπειρίες διέτρεχαν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης άσθματος, διαταραχής ελλειμματικής προσοχής/ υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), και αυτισμού. Τα παιδιά αυτά είχαν επίσης μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης συμπτωματολογίας και συμπεριφορών που συνδέονται με καταθλιπτικές και αγχώδεις διαταραχές, οι οποίες είναι γνωστές ως «εσωτερικευμένες» διαταραχές. Οι κόρες των μητέρων αυτής της ομάδας διέτρεχαν επίσης υψηλότερο κίνδυνο παχυσαρκίας συγκριτικά με τους γιους τους. «Όλες αυτές οι συσχετίσεις είναι ανεξάρτητες από το γεγονός αν η μητέρα έχει την ίδια διάγνωση», όπως εξηγεί η Buss, προσθέτοντας ότι «αυτό υποδηλώνει ότι ο κίνδυνος εμφάνισης του προβλήματος υγείας δεν μεταδίδεται γενετικά».

Οι ερευνητές δεν έχουν ακόμα αποκωδικοποιήσει πλήρως τους ακριβείς μηχανισμούς με τους οποίους μπορεί ο κίνδυνος να μεταβιβαστεί στην επόμενη γενιά. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα αρνητικά βιώματα στην παιδική ηλικία θα μπορούσαν να επηρεάσουν την βιολογική διάσταση της μητέρας κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, όπως για παράδειγμα η έκκριση των ορμονών του στρες. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη του εμβρύου με τέτοιο τρόπο που το παιδί έπειτα να γίνει πιο ευάλωτο σε προβλήματα υγείας. Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι βιολογικές μεταβολές όπως αυτές, είναι πιο έντονες σε μητέρες που τους έχουν προκύψει προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη, ως αποτελέσματα των τραυματικών εμπειριών τους. Αν η ψυχική υγεία της μητέρας έχει επηρεαστεί από τα παιδικά βιώματά της, αυτό μπορεί να έχει αντίκτυπο στο πώς αλληλεπιδρά με το παιδί της μόλις γεννηθεί, γεγονός που είναι πιθανό να είναι εξίσου σημαντικός παράγοντας σε αυτές τις πολυγενεακές επιπτώσεις.

«Από όσα γνωρίζουμε, αυτή είναι η πρώτη μελέτη που εξετάζουμε πολλαπλά προβλήματα υγείας ταυτόχρονα σε σχέση με το πρώιμο τραύμα μητέρων σε ένα μεγάλο, κοινωνικοδημογραφικά και εθνοτικά ποικίλο δείγμα. Αυτό έχει γίνει κυρίως για μεμονωμένες περιπτώσεις ασθενειών στο παρελθόν» εξηγεί η Dr. Nora Moog, η πρώτη συγγραφέας της δημοσίευσης, επίσης από το Ινστιτούτο της Ιατρικής Ψυχολογίας στο Charité. Σύμφωνα με αυτήν την προσέγγιση, οι ερευνητές έδειξαν ότι τα παιδιά των μητέρων που εκτέθηκαν σε πρώιμο τραύμα έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν πολλαπλά σωματικά και ψυχικά προβλήματα υγείας. Επίσης, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος όσο πιο σοβαρές ήταν οι παιδικές εμπειρίες της μητέρας. «Ταυτόχρονα, θα πρέπει να τονίσω ότι δεν σημαίνει ότι όλα τα παιδιά των μητέρων με αρνητικά βιώματα στην παιδική ηλικία καταλήγουν αυτομάτως με θέματα υγείας» αναφέρει η Buss. «Ο κίνδυνος μεγαλώνει, αλλά δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα εκδηλωθεί πρόβλημα υγείας».

Για να ενημερώνεστε καθημερινά με ΝΕΑ και Επιστημονικά Άρθρα Ψυχολογίας μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ: https://psychopedia.gr/

Πηγή 1: https://www.psychologytoday.com

Πηγή 2: https://www.charite.de/en/service/press_reports/artikel/detail/the_far_reaching_consequences_of_child_abuse/
Charité – Universitätsmedizin Berlin