Tης Νικολέτας Κότσυφα Ψυχολόγος του τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (BSc)
Τι είναι και τι δεν είναι όρια…
Με τον όρο όρια δεν εννοούμε τις τιμωρίες, τους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις. Η θέσπιση ορίων είναι μια διαδικασία που εφαρμόζουν οι γονείς στα παιδιά για να τα διδάξουν τις αποδεκτές συμπεριφορές και τους κανόνες της οικογένειας, της κοινωνίας και της κουλτούρας μας.
Γιατί τα όρια είναι σημαντικά
Φαντάσου να έχεις μετακομίσει πρόσφατα σε μία νέα πόλη. Δεν γνωρίζεις κανέναν, όμως καλείσαι να προσαρμοστείς σε ένα νέο περιβάλλον και να γνωρίσεις νέους φίλους. Προσκαλείς ανθρώπους στο σπίτι σου και κανονίζεις ραντεβού για να τους επισκεφθείς, όμως κάθε φορά που το κάνεις, δέχεσαι περίεργα βλέμματα και περίεργες συμπεριφορές. Τι έκανα; Ρωτάς τον εαυτό σου. Τι πάει λάθος; Κάνεις τα ίδια πράγματα που έκανες πάντα, όμως δέχεσαι αποδοκιμασία και απόρριψη. Νιώθεις αβέβαιος και αγχωμένος.
Αυτό είναι ένα παράδειγμα παρόμοιο με το να μεγαλώνει ένα παιδί σε ένα περιβάλλον δίχως όρια. Όταν τα παιδιά καλούνται να βγουν στον «έξω κόσμο», βιώνουν συχνά δυσκολίες, διαμάχες, αποδοκιμασίες και αρνητικές αντιδράσεις από άλλους. Τα παιδιά χρειάζονται ξεκάθαρα μηνύματα για τους κανόνες και τις προσδοκίες της κοινωνίας μας ώστε να γνωρίζουν πως να συμπεριφέρονται με αποδεκτό τρόπο.
Τα παιδιά αντιλαμβάνονται τα όρια ως μια μορφή ενδιαφέροντος και προστασίας από τους γονείς. «Είμαι ο γονέας σου. Είμαι δυνατός και ικανός. Μπορείς να βασιστείς σε εμένα για να σε καθοδηγήσω στην σωστή κατεύθυνση.» Αυτό θα πρέπει να είναι το μήνυμα που στέλνουν οι γονείς στα παιδιά. Έτσι, η οριοθέτηση βοηθά τα παιδιά να:
- ασκούν καλές δεξιότητες επικοινωνίας
- αποκτούν φίλους
- συνειδητοποιούν τις συνέπειες των πράξεων τους
- έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους
- έχουν αυτοεκτίμηση
- είναι πιο ήρεμα και προσαρμοστικά
- αποκτούν σεβασμό
- είναι υπεύθυνα
Η οριοθέτηση είναι μια δυναμική διαδικασία. Θα βάζαμε για ύπνο την ίδια ώρα ένα παιδί 4 ετών και ένα παιδί 10 ετών; Προφανώς, όχι. Τα όρια διαμορφώνονται ανάλογα με την ηλικία, το περιβάλλον, την προσωπικότητα, τις ανάγκες του κάθε παιδιού και τις στάσεις των ίδιων των γονέων. Τα παιδιά μεγαλώνουν και αλλάζουν και όσο συμβαίνουν αυτά, αυξάνεται και η ελευθερία, τα προνόμια και οι ευθύνες. Τα παιδιά χρειάζονται ευκαιρίες για να εξερευνήσουν τον κόσμο, να εξασκήσουν τις ικανότητές τους και να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους. Ο ρόλος των γονέων είναι να παρέχουν όρια που να υποστηρίζουν και όχι να υπονομεύουν την φυσιολογική αναπτυξιακή διαδικασία. Συνεπώς, τα όρια που τίθενται θα πρέπει να είναι αρκετά ευέλικτα, ώστε να επιτρέπουν την ανάπτυξη και την αλλαγή.
Πως βάζουμε όρια;
Τα όρια απαιτούν συνέπεια, σταθερότητα, σαφήνεια, αμεσότητα, υπομονή, επιμονή και ηρεμία. Καλό θα ήταν να έχουν θεσπιστεί πριν την δημιουργία ενός προβλήματος και τα μηνύματα που στέλνουμε στα παιδιά να μην είναι διττά. Η επικοινωνία μπορεί να καταστραφεί αν τα μηνύματα που στέλνουμε στα παιδιά είναι ασαφή και αναποτελεσματικά. Για παράδειγμα, η φράση «καθάρισε το δωμάτιό σου προτού παίξεις» δεν αντιστοιχεί με την πραγματικότητα, εφόσον το παιχνίδι προηγείται της καθαριότητας. Έτσι, τα παιδιά λαμβάνουν ένα μπερδεμένο μήνυμα και ένα ασαφές σήμα για τους κανόνες και τις προσδοκίες μας. Αυτά τα μπερδεμένα μηνύματα φέρνουν συχνά τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επιθυμούμε.
Τι εμποδίζει τους γονείς να βάλουν όρια;
Αυτό που συχνά εμποδίζει τους γονείς στο να θέσουν όρια στα παιδιά τους, είναι οι ενοχές. Φοβούνται μήπως χάσουν την αγάπη των παιδιών τους, μήπως τα πληγώσουν ή τα στενοχωρήσουν. Είναι προτιμότερο να λέμε στα παιδιά «όχι» , όταν εξηγείται ο λόγος που το λέμε, παρά να λέμε σε όλα «ναι». Το ναι σε όλες τις περιστάσεις δυσχεραίνει το έργο μας και δεν βοηθά στην υγιή θέσπιση ορίων.
Για να ενημερώνεστε καθημερινά με άρθρα Ψυχολογίας μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://psychopedia.gr/
Σύντομο Βιογραφικό Νικολέτας Κότσυφα: Ονομάζομαι Νικολέτα Κότσυφα και είμαι απόφοιτη Ψυχολόγος του τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (BSc). Συνεχίζω τις σπουδές μου με Μεταπτυχιακό (MSc) στην Κλινική Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Derby της Αγγλίας. Μου αρέσει πολύ ο εθελοντισμός, η δημιουργική απασχόληση παιδιών & η λογοτεχνία.
Πηγή: Robert J. MacKenzie (2013). Setting Limits Revised & Expanded 2nd Edition.
