Toυ Ραφαήλ Ζαπάντη τελειόφοιτου τμήμα Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων,

Όπως το σώμα μας είναι φθαρτό και πεπερασμένο με προδιαγεγραμμένη αρχή και τέλος έτσι είναι και η ζωή μας. Ένας κύκλος γεμάτος εμπειρίες και απώλειες άλλοτε θετικές και απαραίτητες για την εξέλιξή μας και άλλοτε αρνητικές. Αυτή ωστόσο είναι και η ομορφιά της ζωής. Απώλειες μικρές και άλλοτε μεγάλες, συνειδητές ή μη πρέπει να είμαστε έτοιμη να της διαχειριστούμε ορθά ώστε να καταφέρουμε να ελευθερωθούμε από τα δεσμά του παρελθόντος, χαράσσοντας οι ίδιοι ένα μέλλον με περισσότερες δυνατότητες και ελευθερίες. Αυτή λοιπόν είναι η διαδικασία του Πένθους – η δυνατότητα να επεξεργαστούμε  το τραυματικό συμβάν της απώλειας ενός αγαπημένου μας αντικειμένου ή προσώπου μέσα από μία διεργασία αποδοχής και αναζήτησης λύσεων (Freud).

Το Πένθος ή αλλιώς η Τέχνη του Καλού Αποχαιρετισμού αποτελεί φυσιολογική και αναγκαία αντίδραση παροδική στο χρόνο και ιδιαίτερα σημαντική για τη μετάβαση από την απώλεια στην ζοφερή πραγματικότητα καθώς είναι εκείνος ο μηχανισμός που πιστοποιεί και εγγράφει την εμπειρία της απώλειας στη ψυχή και τη μνήμη.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Karl Abraham (1912), πολλές φορές κατά την έκθεση σε μία απώλεια οι άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά. Αρνούνται να συνειδητοποιήσουν την πραγματικότητα – την απώλεια του εξιδανικευμένου αντικειμένου αγάπης – με αποτέλεσμα να δημιουργείτε εμπλοκή στην ενεργή διαδικασία του πένθους με τα άτομα στρέφονται και να κλείνονται ουσιαστικά στον εαυτό τους.

Η Ναρκισσιστική αυτή αναδίπλωση κατά την οποία ο πάσχων κλείνεται στον εαυτό του με οτιδήποτε τον πληγώνει, συμβάλει στην διαμόρφωση μιας γενικευμένης απαισιοδοξίας για τη ζωή, αρνούμενος να συμμετάσχει σε κάθε διασκεδαστική πλευρά της ζωής όπως μία φιλική συνάντηση ή μία χιουμοριστική συνομιλία. Πρόκειται για επώδυνες στιγμές που ωθούν όλο και περισσότερο στη κοινωνική απομόνωση του ατόμου από το περίγυρο.

Κατά τη Παθολογική διαχείριση του Πένθους, η έντονη ψυχολογική αναστάτωση που επικρατεί στη ψυχική ζωή του πάσχοντα δεν του επιτρέπει να ανακτήσει τις δυνάμεις του και να επανενταχθεί στη καθημερινότητα, παρά βρίσκεται σε έναν φαύλο κύκλο μελαγχολίας, επιλέγοντας να ζει με την εξιδανικευμένη εικόνα του πολυπόθητου αντικειμένου. Η ψυχή του παραμένει μετέωρη, ναι μεν καταγράφεται η απώλεια αλλά δεν πιστοποιείται.

Ενδεικτική φράση αποτελεί: Ναι μεν το ξέρω αλλ’ όμως… Το άτομο φαίνεται να κλείνεται συναισθηματικά στον εαυτό του, ενώ δραστηριότητες του παρελθόντος δεν αποκτούν κανένα απολύτως νόημα. Στο πρόσωπο του πενθούντος σχηματίζεται μία αίσθηση ανηδονίας σε κάθε προσπάθεια επαφής με τον έμψυχο κόσμο, εμποδίζοντάς τον να έρθει σε ουσιαστική επικοινωνία με τους ανθρώπους λόγω της έλλειψης του κινήτρου για εμπλοκή στις κοινωνικές και προσωπικές δραστηριότητες που υπό άλλες συνθήκες θα του χάριζαν το εισιτήριο για τη ζωή (Σιδέρης, 2020).

Φαίνεται δηλαδή να κινητοποιείται σε οποιαδήποτε ενθύμηση του απολεσθέντος αντικειμένου, λόγου χάρη μία μυρωδιά ή μία ανάμνηση. Όλα τα συναισθήματα του ατόμου είναι παγωμένα, ενώ χάνεται η ανάγκη για αγάπη, κοινωνικοποίηση και συμμετοχή στα ευχάριστα κοινωνικά δρώμενα όπως μία γιορτή ή ένα ταξίδι. Εξάλλου, «στο πένθος είναι ο κόσμος που έχει γίνει πιο φτωχός και πιο άδειος, στη μελαγχολία είναι το ίδιο το εγώ.» (Freud, 1917).

Για περισσότερα Επιστημονικά άρθρα Ψυχολογίας μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://psychopedia.gr/

Για να ενημερώνεστε για όλα τα Επιμορφωτικά Σεμινάρια που αφορούν την Ψυχοπαθολογία και την Παιδοψυχολογία μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://www.seminars-psychopedia.gr/

Βιογραφικό Σημείωμα:

Ονομάζομαι Ζαπάντης Ραφαήλ και είμαι τελειόφοιτος στο τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Μεγαλώνοντας, η διαφορετικότητα των ανθρώπων και ο τρόπος που οδηγούμαστε να έχουμε διαφορετικές αντιλήψεις και ανάγκες ήταν κάτι που μου κινούσε πάντα το ενδιαφέρον. Άλλωστε, σκεφτείτε πόσο ιδιαίτερος και πρωτότυπος είναι ο κάθε άνθρωπος. Ένα σύνολο διαφορετικών εμπειριών και χαρακτηριστικών προσωπικότητας κληρονομημένων ή μη, που διαμορφώνουν μία ψυχοσύνθεση τόσο μοναδική και προσωπική που παρά τις φαινομενολογικές ομοιότητες είναι σχεδόν απίθανο να βρεθεί άλλο άτομο με τις ίδιες ακριβώς ψυχοσυναισθηματικές επενδύσεις στη ζωή. Αυτή είναι και η ομορφιά της Ψυχολογίας!

Πηγή:

Abraham K., Préliminaires à l’investigation et au traitement psychanalytique de la folie maniaco-dépressive et des etats voisins, 1912, Paris.

Freud Sigmund, (1917),“ Mourning and Melancholia”, inThe Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud, Volume XIV (1914-1916): On the History of thePsycho-Analytic Movement, Papers onMetapsychology and Other Works, σελ.237-258

Lindemann E., 1944.Symptomatology and Management of Acute Grief, American Journal of Psychiatry, 101, pp. 141-148.

Σιδέρης Ν., Σιδέρης Α., 2020. Απώλεια Πένθος Κατάθλιψη: Πάθος και Λύτρωση,σσ. 110-119. Αθήνα: Μεταίχμιο.