Της Ισμήνης Αραμπατζή, τελειόφοιτη Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων,

Η ομοφυλοφιλία υπήρξε για χρόνια χαρακτηρισμός υποτίμησης, αποφυγής έως και ψυχικής διαταραχής. Καταργήθηκε από την λίστα των διαταραχών του Διαγνωστικού Εγχειρίδιου DSM μόλις το 1973, ενώ μέχρι τότε πολλοί ήταν αυτοί που εγγυούνταν, κυρίως σε γονείς, την πλήρη ίαση και την ‘‘κανονικοποίηση’’ αυτών των ατόμων. Φυσικά, τίποτα το ‘‘μη κανονικό’’ δεν υπάρχει, αντιθέτως είναι ανάγκη να αποδεχτούμε τη φυσιολογικότητά τους και την ανάγκη τους να γίνουν ορατοί τόσο από τον καθένα μας όσο και από τις κυβερνήσεις ανά τον κόσμο.

Η ΛΟΑΤΚΙ+κοινότητα και οι υποστηρικτές της έχουν καταφέρει να φέρουν στο φως τις ανάγκες ανθρώπων με διαφορετική σεξουαλική ταυτότητα από αυτήν των straight, αλλά και να δείξει τον δρόμο σε όσους πάσχιζαν χρόνια να βρουν τον πραγματικό τους εαυτό,τον οποίο η κοινωνία τόσο καταπίεζε και να αποδεχτούν και να αγκαλιάσουν την ειλικρινή τους ταυτότητα.

Παιδιά και έφηβοι ΛΟΑΤΚΙ+

Το φύλο (ταυτότητα φύλου, κοινωνικό φύλο) νοείται ως κοινωνική κατασκευή και περιλαμβάνει την ταυτότητα και την έκφραση, ενώ αποτελεί έννοια διακριτή από αυτή του βιολογικού φύλου. Είναι εφικτό οι διαφοροποιημένες έλξεις, ταυτότητες και συμπεριφορές να γίνουν ήδη αντιληπτές από την παιδική και εφηβική ηλικία του ατόμου και είναι πιθανό πολλά ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά και έφηβοι να μην αυτοπροσδιορίζονται με το φύλο που τους δόθηκε από την γέννησή τους, ωστόσο, η περίοδος διερεύνησης και πειραματισμού μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε ηλικιακό στάδιο καθώς εξαρτάται τόσο από την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου όσο και την αλληλεπίδραση του με το κοινωνικό περιβάλλον.

Τα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά μεγαλώνουν, συνήθως, σε περιβάλλοντα απόρριψης είτε αυτά είναι το σχολείο και η οικογένεια είτε οι ομάδες συνομήλικων. Τα περισσότερα ζουν και μεγαλώνουν ‘‘σε ντουλάπες’’ νιώθοντας αόρατα, συχνά χωρίς κανένα υποστηρικτικό δίκτυο γύρω τους. Εκτίθενται από μικρή ηλικία σε διακρίσεις είτε έμμεσες είτε άμεσες ενώ δεν είναι λίγα τα περιστατικά βίας εις βάρος τους, ακόμη και από το ίδιο το οικογενειακό περιβάλλον. Είναι αποκαρδιωτικές οι μαρτυρίες ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιών τα οποία αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την εκπαίδευση λόγω του εκφοβισμού που βιώνουν ή εκείνων που αναγκάζονται να κρύβονται από τους ιδίους τους τους γονείς φοβούμενοι για την ζωή τους.

Μειονοτικό στρες και επίδραση των διακρίσεων στην ψυχική υγειά των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων

Τα ΛΟΑΤΚΙ+άτομα αντιμετωπίζουν υψηλοτέρα ποσοστά προκλήσεων ψυχικής υγείας από ότι τα ετερόφυλα άτομα. Είναι εκπαιδευμένα να περιμένουν να γίνουν δέκτες διακρίσεων καθώς η ομοφοβία, η τρανσοφοβία και η αμφιφοβία είναι διάχυτες στην κοινωνία και ελάχιστα μέτρα έχουν παρθεί με την πάροδο των χρόνων. Παρουσιάζουν σημαντικά περισσότερα συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης, διαταραχών διάθεσης, χρήσης ουσιών, ψυχαναγκασμών και καταναγκασμών, σωματοποίησης και αυτοκτονικότητας. Η βίωση διακρίσεων και στίγματος κάνει πολλές φορές τα άτομα να αποφεύγουν τις επισκέψεις σε υπηρεσίες υγείας, ακόμη και όταν τα συμπτώματα είναι ιδιαίτερα πιεστικά θέτοντας σε κίνδυνο τον εαυτό τους.

Με τον όρο μειονοτικό στρες αναφερόμαστε στο ψυχοκοινωνικό στρες και την ψυχολογική επιβάρυνση ενός ατόμου που προκύπτει όταν αυτό ανήκει σε μια μειονοτική ομάδα (με τον όρο μειονότητα αναφερόμαστε όχι στον μικρό πληθυσμό αλλά στην μη ίση αντιμετώπιση των ατόμων που ανήκουν σε αυτήν), η οποία υφίσταται απόρριψη ή διακρίσεις και στίγματα τα οποία μπορούν να επιφέρουν αρνητικά γεγονότα ζωής π.χ. ανεργία, βία, αστεγία. Ωστόσο, δεν είναι αυτά καθαυτά τα γεγονότα που καθορίζουν την επίδραση του μειονοτικού στρες όσο η ασυμφωνία ανάμεσά στο βίωμα και τις ανάγκες του ατόμου από τη μια και τις κοινωνικές επιταγές από την άλλη.

Η ύπαρξη διακρίσεων μπορεί να προκαλέσει άμεσες βλάβες στο άτομο όπως η αποστέρηση δικαιωμάτων ή η απειλή της σωματικής του ακεραιότητας είτε να έχει έμμεσες επιπτώσεις πάνω του όπως για παράδειγμα ο αποκλεισμός από πόρους και ευκαιρίες. Ακόμη,μόνο η ιδέα πως θα αποκαλυφθεί ο σεξουαλικός τους προσανατολισμός ή η ταυτότητά τους και θα γίνουν στόχος διακρίσεων αρκεί για να δημιουργήσει στα άτομα στρες και αίσθημα απειλής με όλες τις επακόλουθες συνέπειες στην ψυχική και σωματική τους υγειά.
Η προσδοκία διάκρισης και οι έμμεσες διακρίσεις δεν είναι ρητές ούτε άμεσα αναγνωρίσιμες γεγονός που δημιουργεί στο άτομο μια συνεχιζόμενη αίσθηση ανασφάλειας και στρες καθώς και ένα αίσθημα αβοηθητότητας και έλλειψης ελέγχου. Η συνεχής επαγρύπνηση που βιώνουν οδηγεί στην αποξένωσή τους από το κοινωνικό περιβάλλον και εξηγεί την ανάγκη για ασφαλή πλαίσια κοινωνικοποίησης και υποστήριξης.

Ο ρόλος των ειδικών ψυχικής υγείας

Οι ανάγκες των ατόμων αυτής της μειονότητας διαφέρουν αρκετά από αυτές των ετερόφυλων ατόμων για αυτό και οι παρεμβάσεις των ειδικών οφείλουν να προσαρμόζονται στα δικά τους δεδομένα στοχεύοντας όχι απλά στην επίλυση αλλά και στην αναγνώριση ενεργητικών ρόλων των κοινοτήτων. Επιπρόσθετα, ο σεβασμός στην ποικιλομορφία και στις διαφορές καθώς και η αναγνώριση και η εφαρμογή της ειδικής ορολογίας αποτελούν αδιαπραγμάτευτα χαρακτηριστικά του επαγγελματία ψυχικής υγείας και του προγράμματος παρέμβασής του προκειμένου να θέσουν τα θεμέλια ενός ισχυρού υποστηρικτικού και ασφαλούς πλαισίου για το άτομο.

Για να ενημερωθείτε σχετικά με τη Συμβουλευτική ΛΟΑΤΚΙ+ Θεραπευόμενων, τα προβλήματα ψυχικής υγείας, τις προκαταλήψεις και τους περιορισμούς όπως και τη ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητα & θεραπευτικές παρεμβάσεις μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ: https://www.seminars-psychopedia.gr/seminaria/e-seminaria/psychopathologia/e-learning-seminario-symvoyleytiki-loatki-therapeyomenon-2/

Bιογραφικό Ισμήνης Αραμπατζή

Ονομάζομαι Αραμπατζή Ισμήνη και είμαι  φοιτήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Η μεγάλη μου αγάπη για την επιστήμη αυτή με παρακινεί διαρκώς να ενημερώνομαι και να εκπαιδεύομαι όσο το δυνατόν περισσότερο παρακολουθώντας σεμινάρια από διάφορους τομείς της ενώ οι κλάδοι που πάντα καταφέρνουν να με εμπνέουν αφορούν την Κλινική Ψυχολογία και τη Θεραπεία Ζεύγους.

Πηγές:

Παπαθανασίου, Ν., Χρηστίδη, Ε.- Ο. . Συμπερίληψη και Ανθεκτικότητα: Βασικές αρχές ψυχοκοινωνικής στήριξης σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, έκφρασης και χαρακτηριστικών φύλου. Αθήνα, Gutenberg, 2020.
Χαραλαμπάκης, Α. -Σεξουαλικός Προσανατολισμός και Μειονοτικό Στρες: Συσχετίσεις με Ψυχολογική Δυσφορία και Αυτοκτονικότητα. Θεσσαλονίκη, 2021.