Της Δέσποινας Χατζηγρηγοριάδου, Ψυχολόγου Α.Π.Θ, ειδίκευση στη Σχολική Ψυχολογία

Η καθημερινή και πολύωρη χρήση των κοινωνικών δικτύων αποτελεί πλέον χαρακτηριστικό γνώρισμα ενός μεγάλου ποσοστού ενηλίκων αλλά και ανηλίκων. Η εξέλιξη της τεχνολογίας και οι δυνατότητες που προσφέρει κατακτά ολοένα και αυξανόμενο αριθμό ατόμων, με τους επιστήμονες του κλάδου της Ψυχολογίας να επικεντρώνονται σε έρευνες που αφορούν τις συμπεριφορές που αναδύουν μέσα από τη χρήση των κοινωνικών δικτύων.

Σύμφωνα με έρευνες τα “likes” (δήλωση προτίμησης μιας φωτογραφίας, βίντεο ή κειμένου στα κοινωνικά δίκτυα) που δέχεται κάποιος για την ανάρτησή του, διεγείρουν ορισμένα σημεία του εγκεφάλου. Επιπλέον, οι πολλαπλές δηλώσεις προτίμησης μιας ανάρτησης από τον κοινωνικό περίγυρο του εφήβου (παρέα, συνομήλικοι κ.τ.λ.), ωθεί τον ίδιο τον έφηβο να προτιμήσει και ο ίδιος την ανάρτηση ανεξαρτήτου περιεχομένου. Με άλλα λόγια, ο έφηβος τείνει να δηλώνει την προτίμησή του σε υλικό που έχει ήδη πολλαπλά “likes”, ανεξάρτητα αν το περιεχόμενο είναι θετικό ή αρνητικό.

Το 90% των εφήβων στην Αμερική χρησιμοποιούν τουλάχιστον μια εφαρμογή κοινωνικού δικτύου (facebook, instagram, snapchat κ.τ.λ.). Επίσης, ένα μεγάλο ποσοστό νιώθει εξαρτημένο στη χρήση των κοινωνικών δικτύων και νέες έρευνες κάνουν λόγο για σύνδεση αυτής της εξάρτησης με τον αυξημένο κίνδυνο άγχους και κατάθλιψης στους εφήβους.

Γιατί, λοιπόν, τα κοινωνικά δίκτυα ελκύουν όλο και περισσότερους εφήβους, ακόμη κι αν τους προκαλούν αρνητικά συναισθήματα; Σύμφωνα με μελέτη της εγκεφαλικής λειτουργίας κατά τη διάρκεια της χρήσης των κοινωνικών δικτύων, οι έφηβοι τείνουν να ενεργοποιούνται κάθε φορά που λαμβάνουν “likes”, καθώς και όταν παρακολουθούν τη διαδικτυακή δραστηριότητα της παρέας τους και των συνομηλίκων τους. Συγκεκριμένα, ο αυξανόμενος αριθμός “likes” ενεργοποίησε  σημεία του εγκεφάλου που τείνουν να ενεργοποιούνται όταν, για παράδειγμα, τρώμε σοκολάτα ή κερδίζουμε λεφτά.

Ωστόσο, αυτή η συμπεριφορά των εφήβων δεν έχει πάντα αρνητικά αποτελέσματα. Η περίοδος της εφηβείας ανέκαθεν περιγράφεται από έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις, μιμητικές συμπεριφορές, μεγάλη επιρροή από τους συνομηλίκους και ανάγκη από επιβράβευση, επιβεβαίωση και ευχάριστες δραστηριότητες. Η εμφάνιση και η μαζική χρήση των κοινωνικών δικτύων έχει διφορούμενα αποτελέσματα. Αυτό που έχει σημασία είναι το τι βλέπουν οι έφηβοι στο διαδίκτυο, τι αναρτούν οι ίδιοι και η παρέα τους, τι δηλώνουν ότι τους αρέσει και αν όλα αυτά περιλαμβάνουν θετικά πρότυπα και συμπεριφορές. Για παράδειγμα, ένας έφηβος μπορεί να δηλώσει ότι του αρέσει μια φωτογραφία ενός συνομηλίκου του που καπνίζει κι ένας άλλος να δηλώσει ότι του αρέσει η φωτογραφία ενός συνομηλίκου του που αθλείται και κέρδισε μετάλλιο. Σε αυτή τη περίπτωση δηλαδή, σημασία δεν έχει το ότι ο έφηβος χρησιμοποιεί τα κοινωνικά δίκτυα αλλά πως τα χρησιμοποιεί.

Οι γονείς, λοιπόν, είναι καλό, να έχουν γνώση των δραστηριοτήτων, των επιθυμιών, της παρέας αλλά και των συναισθηματικών αναγκών που έχει το παιδί. Συνήθως, η προβληματική χρήση των κοινωνικών δικτύων και του διαδικτύου είναι αποτέλεσμα ή συνοδεύεται από άλλες προβληματικές συμπεριφορές όπως το άγχος, η κατάθλιψη, ο εκφοβισμός, η χαμηλή αυτοπεποίθηση κ.τ.λ. Επομένως, χρειάζεται να επικεντρωθούμε στη γενικευμένη συμπεριφορά του εφήβου και όχι σε επιμέρους συμπεριφορές, προκειμένου να κατανοήσουμε τον έφηβο και να επέμβουμε στην περίπτωση που χρειάζεται βοήθεια ή καθοδήγηση.

Πηγή: Journal Psychological Science

Σύντομο βιογραφικό Δέσποινας Χατζηγρηγοριάδου

Η Δέσποινα Χατζηγρηγοριάδου σπούδασε Ψυχολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Απέκτησε κλινική εμπειρία στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Κατερίνης, συμπεριλαμβανομένου του Ιατροπαιδαγωγικού τμήματος και στο Ψυχιατρικό τμήμα του Γενικού Νοσοκομείου Κατερίνης (Κλινική Οξέων Ψυχιατρικών Περιστατικών του πρώην Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Πέτρας Ολύμπου). Διετέλεσε εκπαιδεύτρια στο Δημόσιο ΙΕΚ Κατερίνης και στο Επιμορφωτικό πρόγραμμα «ΣΧΟΛΕΣ ΓΟΝΕΩΝ» του Ε.Π. «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση». Παρείχε ψυχολογικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες στο ιδιωτικό εκπαιδευτήριο ΠΛΑΤΩΝ και στο ΤΕΕ Ειδικής Αγωγής Κατερίνης. Συμμετέχει στο τρέχον πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών στη Σχολική Ψυχολογία του Ιταλικού Πανεπιστημίου TOR VERGATA.