Γιατί είναι τόσο δύσκολο να αποδεχτούμε ότι κακά πράγματα μπορούν να συμβούν σε καλούς ανθρώπους;

Τα θύματα εγκληματικών πράξεων και άλλων αρνητικών γεγονότων μπορεί μερικές φορές να γίνουν στόχοι εχθρότητας και ενοχοποίησης, ενώ υπάρχουν και άλλοι που υποστηρίζουν ότι άξιζαν ή έφεραν την κακοτυχία.

Για παράδειγμα, μπορεί να επικρίνουν ένα θύμα επίθεσης για τον τρόπο που ήταν ντυμένο ή την ώρα της νύχτας που ήταν έξω, αντί να επικεντρώσουν την καταδίκη τους στις ενέργειες του δράστη.

Γιατί οι άνθρωποι θα αντιδρούσαν με τόσο φαινομενικά σκληρό τρόπο;

Η έρευνα δείχνει ότι μπορεί να εμπλέκονται πολλοί παράγοντες, ακολουθούν πέντε πιο σημαντικοί από αυτούς:

1. Θέλουν να αισθάνονται λιγότερο ευάλωτοι προσωπικά

Όταν βλέπουμε κάποιον άλλο να θυματοποιείται άδικα μπορεί να απειλήσει το αίσθημα ασφάλειας μας. Εάν μπορεί να του συμβεί κάτι τρομερό, θα μπορούσε να συμβεί και σε εμάς. Για να αποφύγουμε αυτήν την ανησυχητική σκέψη, θα μπορούσαμε να πούμε στον εαυτό μας ότι το θύμα πρέπει να έχει κάνει κάτι λάθος και ότι όσο δεν το κάνουμε αυτό, θα είμαστε προστατευμένοι.

Αυτός ο τρόπος σκέψης, τον οποίο οι ερευνητές αποκαλούν πίστη σε έναν δίκαιο κόσμο, είναι ένας αμυντικός μηχανισμός που προέρχεται από την επιθυμία να αισθανόμαστε τον έλεγχο και την προβλεψιμότητα σε έναν κόσμο που είναι συχνά τυχαίος και άδικος.

2. Θέλουν να αποστασιοποιηθούν ηθικά από το θύμα

Μπορεί επίσης να είναι ότι η απλή συσχέτιση ενός θύματος με ένα έγκλημα ή παράπτωμα μπορεί να οδηγήσει σε στίγμα και ενοχή. Οι άνθρωποι μπορεί να παρακινηθούν να αποστασιοποιηθούν από το ανησυχητικό γεγονός στο σύνολό του, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δεν ήταν υπεύθυνοι για αυτό.

Οι ερευνητές βρήκαν ότι αυτή η αποστασιοποίηση μπορεί να είναι ιδιαίτερα πιθανό να συμβεί σε άτομα που δίνουν μεγαλύτερη σημασία στις αξίες της πίστης, της υπακοής και της αγνότητας: Μια σειρά μελετών διαπίστωσε ότι οι συμμετέχοντες με αυτές τις αξίες ήταν πιο πιθανό να πιστεύουν ότι τα θύματα «μολύνθηκαν»  μετά από εγκλήματα ληστείας ή σεξουαλικής επίθεσης.

3. Συμπαθούν περισσότερο τον δράστη

Όταν μπαίνουμε στη θέση του θύματος και να προσπαθούμε να δούμε την οπτική του μπορεί να μειώσει την ευθύνη, για παράδειγμα, μπορεί να καταλάβουμε καλύτερα γιατί δεν αντέδρασαν ή δεν ανέφεραν αμέσως ένα περιστατικό. Ωστόσο, η ενσυναίσθηση με το θύμα δεν είναι πάντα η προεπιλεγμένη θέση των ανθρώπων, ειδικά εάν έχουν περισσότερα κοινά στοιχεία με τον δράστη ή μπορούν να σχετίζονται με αυτόν με κάποιο τρόπο.

Σε μια μελέτη, οι συμμετέχοντες που μοιράζονταν το ίδιο φύλο με τον δράστη σε ένα υποθετικό σενάριο έτειναν να νιώθουν ελαφρώς μεγαλύτερη ενσυναίσθηση και συμπόνια για αυτούς, κάτι που με τη σειρά του οδήγησε σε μεγαλύτερη απόδοση ευθύνης στο θύμα. Παρόμοιο εύρημα συνέβη και για το πολιτιστικό υπόβαθρο. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό συμβαίνει επειδή οι άνθρωποι παρακινούνται να δουν «ομαδικά» και κατ’ επέκταση τον εαυτό τους με θετικό πρίσμα.

4. “Απανθρωποποιούν” το θύμα

Τα θύματα μερικές φορές απεικονίζονται με εικόνες και περιγραφές να εστιάζουν στην εμφάνισή τους και στο ντύσιμό τους σαν τα φυσικά χαρακτηριστικά να εξηγούν ή να δικαιολογούν μια επίθεση. Η έρευνα έχει βρει ότι οι σκληρές και άδικες απεικονίσεις όπως αυτές μπορούν να οδηγήσουν τα θύματα να θεωρηθούν λιγότερο ικανά να υποφέρουν και λιγότερο άξια ανησυχίας, γεγονός που μπορεί να τα κάνει πιο πιθανό να γίνουν στόχος της ευθύνης.

Για παράδειγμα, σε μια μελέτη όπου όλοι οι συμμετέχοντες διάβασαν την ίδια περιγραφή μιας σεξουαλικής επίθεσης, όσοι είδαν για πρώτη φορά μια αντικειμενική εικόνα μιας γυναίκας θύματος με μαγιό ήταν πιο πιθανό να πουν ότι συμπεριφέρθηκε απρόσεκτα και οδήγησε τον δράστη, σε σύγκριση με εκείνους. που έβλεπε μια λιγότερο αντικειμενική εικόνα της ίδιας γυναίκας.

5. Έχουν σκοτεινά χαρακτηριστικά προσωπικότητας

Μια νέα μελέτη υποδηλώνει ότι μια ομάδα ανθρώπων μπορεί όχι μόνο να είναι πιο πιθανό να εμπλακεί σε ενοχοποίηση των θυμάτων, αλλά και να αντλεί φαινομενικά απόλαυση από αυτό. Οι συμμετέχοντες που σημείωσαν υψηλότερη βαθμολογία σε ένα μέτρο «καθημερινού σαδισμού» είχαν περισσότερες πιθανότητες να αναφέρουν ότι αισθάνονταν θετικά συναισθήματα όπως χαρά, ενθουσιασμό και διασκέδαση ως απάντηση σε μια σειρά από υποθετικές και πραγματικές δυσκολίες, όπως ασθένεια και τραυματισμό, που στοχοποιούνται από διαδικτυακός όχλος, σεξουαλική επίθεση και διακρίσεις. Είχαν επίσης λιγότερο κίνητρο να βοηθήσουν και ήταν πιο πιθανό να κατηγορήσουν τα θύματα για την ατυχία τους.

Άλλες έρευνες διαπίστωσαν ότι ακόμη και άτομα που δεν είναι απαραίτητα σαδιστές μπορεί μερικές φορές να απολαύσουν τα βάσανα ενός άλλου ατόμου («Schadenfreude»), ειδικά αν το άλλο άτομο ζηλεύεται ή θεωρείται αντίπαλος.

Είτε οδηγείται από φόβο, έλλειψη ενσυναίσθησης ή άλλους παράγοντες, η ενοχοποίηση των θυμάτων μπορεί να επιδεινώσει τον πόνο των θυμάτων ντροπιάζοντάς τα και στιγματίζοντάς τα και μπορεί να μειώσει την ευθύνη των υπευθύνων για την πρόκληση βλάβης, καθιστώντας τις επιβλαβείς πράξεις πιο πιθανό να συνεχιστούν. Αν και η ενοχοποίηση των θυμάτων είναι διάχυτη και δύσκολο να καταπολεμηθεί, η παρατήρηση και η αμφισβήτησή της σε όλες τις μορφές της μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της ισχύος της.

Ενημερωθείτε για το ΝΕΟ Πιστοποιημένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα: Εγκληματολογική/ Δικαστική Ψυχολογία (Criminology & Forensic Psychology).

Έναρξη: Σάββατο 4 Νοεμβρίου (Διάρκεια 5 μήνες).

Πιστοποιημένο πρόγραμμα κατά το πρότυπο QTL της ACTA – Τεχνοβλαστός Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Επιπλέον δυνατότητα διαδικτυακής παρακολούθησης μέσω Zoom σε ζωντανό χρόνο και Ασύγχρονης παρακολούθησης σε βίντεο στο δικό σας χρόνο.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://psychopedia.gr/pistopoiimeno-ekpaideytiko-programma-egklimatologiki-dikastiki-psychologia-criminology-amp-forensic-psychology/

Πηγές: 

Juliana Breines Ph.D.

https://www.psychologytoday.com

Bongiorno, R., Langbroek, C., Bain, P. G., Ting, M., & Ryan, M. K. (2020). Why women are blamed for being sexually harassed: The effects of empathy for female victims and male perpetrators. Psychology of Women Quarterly, 44(1), 11–27.

Bongiorno, R., McKimmie, B. M., & Masser, B. M. (2016). The selective use of rape-victim stereotypes to protect culturally similar perpetrators. Psychology of Women Quarterly, 40(3), 398–413.

Hafer, C. L., & Bègue, L. (2005). Experimental research on just-world theory: Problems, developments, and future challenges. Psychological Bulletin, 131(1), 128–167.