Της Δέσποινας Χατζηγρηγοριάδου, Ψυχολόγου Α.Π.Θ, ειδίκευση στη Σχολική Ψυχολογία
Η φιλία είναι μια έννοια καθοριστική για την πορεία της ζωής ενός ανθρώπου. Αφορά τις διαπροσωπικές σχέσεις που αναπτύσσουμε με ανθρώπους που επιλέγουμε από το κοινωνικό μας περιβάλλον.
Η ανάπτυξη της κοινωνικής συμπεριφοράς ξεκινά ήδη από την προσχολική ηλικία, κατά την οποία το παιδί αρχίζει να αντιλαμβάνεται την προοπτική ενός άλλου ανθρώπου και να συνυπάρχει με συνομηλίκους του. Ωστόσο, στο στάδιο αυτό η φιλία για ένα παιδί μεταφράζεται ως ευκαιρία για παιχνίδι. Στη σχολική ηλικία, όμως, οι κοινωνικές δεξιότητες έχουν αναπτυχθεί, το παιδί εντάσσεται σε όλο και περισσότερες ομάδες (σχολείο, δραστηριότητες κ.τ.λ.), μαθαίνει να συνεργάζεται και να μοιράζεται.
Οι φίλοι αυξάνονται και η ανάγκη του παιδιού να νιώθει μέλος μιας παρέας κι ενός κοινού πλαισίου αναφοράς γίνεται προτεραιότητα. Το παιδί αναζητά πρότυπα συμπεριφοράς γιατί έτσι νιώθει ασφάλεια και γίνεται αποδεκτό από τους συνομηλίκους του. Φτάνοντας στην εφηβική ηλικία τα παιδιά προτιμούν να δραστηριοποιούνται μαζί με τους φίλους τους, να βγαίνουν βόλτα, να συζητούν και να μοιράζονται τα προβλήματά τους. Στις εφηβικές παρέες ο φίλος είναι συνήθως «αυτός που τους καταλαβαίνει», καθώς οι έφηβοι ζουν έντονες συγκρούσεις με τους γονείς αλλά και τον εαυτό τους και ψάχνουν φίλους που θα τους συμπαραστέκονται.
Ακολουθώντας τη φυσιολογική ανάπτυξη ενός παιδιού είναι απαραίτητο να συναντήσουμε τις φιλικές σχέσεις καθώς προσφέρουν σημαντικά πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τις υπόλοιπες κοινωνικές σχέσεις, σύμφωνα με ερευνητικά αποτελέσματα. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά μέσα σε μια φιλική σχέση:
• Αλληλεπιδρούν θετικά, σε ένα πλαίσιο συνεργασίας και αλληλοβοήθειας με βάση το οποίο αναπτύσσονται κοινωνικά και γνωστικά.
• Αναπτύσσουν ικανότητες επίλυσης συγκρούσεων, καθώς συνδέονται συναισθηματικά με τους φίλους τους και σε ενδεχόμενη σύγκρουση θα βρουν τρόπους να την επιλύσουν, γεγονός που τα ωφελεί και στις μετέπειτα σχέσεις.
• Αναπτύσσονται συναισθηματικά, καθώς καλούνται να διατηρήσουν τη φιλία τους έμπρακτα, εκφράζοντας τα συναισθήματά τους είτε θετικά είτε αρνητικά.
• Διαμορφώνουν μια ομαλή σχολική πραγματικότητα, καθώς στο σχολικό πλαίσιο οι φίλοι συνεργάζονται, γίνονται δημιουργικοί, υποστηρίζονται συναισθηματικά, αντιμετωπίζουν μαζί το στρες και τις δυσκολίες.
• Δημιουργούν τη βάση και λειτουργούν ως πρότυπο για τις μελλοντικές σχέσεις στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή.
Ωστόσο, οι φιλικές σχέσεις, λόγω του σημαντικού ρόλου που διαδραματίζουν στη ζωή ενός ατόμου είναι δυνατό να επηρεάσουν και αρνητικά ένα παιδί, όπως και κάθε άλλου είδους κοινωνική σχέση. Γι’ αυτό και ο ρόλος των γονέων και της οικογένειας αποτελεί σημαντικό παράγοντα στο ξεκίνημα των διαπροσωπικών σχέσεων ενός παιδιού. Οι γονείς είναι αυτοί που θα δώσουν τις πρώτες κατευθυντήριες γραμμές για μια σωστή και ισότιμη φιλική σχέση που θα μπορεί ξεπερνά και να επιλύει διαφωνίες και συγκρούσεις, σεβόμενος, όμως, ο καθένας την προσωπικότητα και την ταυτότητά του.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Αναγνωστάκη, Λ. Οι σχέσεις φιλίας των παιδιών με τους συνομηλίκους και η σημασία τους για τη φυσιολογική συναισθηματική ανάπτυξή τους. Δελτ. Α΄ Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών 2008, 55(1):32-37.
Berndt TJ. Children’s friendships: shifts over a half century in perspectives on their development and effects. Mer. Palm 2004; 50:206-223.
Parker JG, Asher SR. Friendship and friendship quality in middle childhood: Links with peer group acceptance and feelings of loneliness and social dissatisfaction. Dev. Psychol. 1993: 29:611-621.
Parker JG, Gottman, JM. Social and emotional development in a relational context: friendship interaction from early childhood to adolescence. In Berndt TJ, Ladd GW editors. Peer relationships in child development. New York: Wiley 1989.
Pellegrini AD, Blatchford P. The child at school: interactions with peers and teachers. London: Arnold 2000.
Η Δέσποινα Χατζηγρηγοριάδου σπούδασε Ψυχολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Απέκτησε κλινική εμπειρία στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Κατερίνης, συμπεριλαμβανομένου του Ιατροπαιδαγωγικού τμήματος και στο Ψυχιατρικό τμήμα του Γενικού Νοσοκομείου Κατερίνης (Κλινική Οξέων Ψυχιατρικών Περιστατικών του πρώην Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Πέτρας Ολύμπου). Διετέλεσε εκπαιδεύτρια στο Δημόσιο ΙΕΚ Κατερίνης και στο Επιμορφωτικό πρόγραμμα «ΣΧΟΛΕΣ ΓΟΝΕΩΝ» του Ε.Π. «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση». Παρείχε ψυχολογικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες στο ιδιωτικό εκπαιδευτήριο ΠΛΑΤΩΝ και στο ΤΕΕ Ειδικής Αγωγής Κατερίνης. Συμμετέχει στο τρέχον πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών στη Σχολική Ψυχολογία του Ιταλικού Πανεπιστημίου TOR VERGATA.
