Μερικές φορές αποτυγχάνουμε να αναγνωρίσουμε πόσο νωρίς το περιβάλλον αρχίζει να επηρεάζει την ανάπτυξή μας. Στην κλασική συζήτηση «φύση εναντίον ανατροφής», συχνά υποθέτουμε ότι η ανατροφή ξεκινά από τη γέννηση.
Ωστόσο, υπάρχουν ολόκληροι εννέα μήνες φροντίδας που συνεχίζονται στη μήτρα. Ο αντίκτυπος της διατροφής της μητέρας στο αναπτυσσόμενο έμβρυο είναι καλά τεκμηριωμένος. Ο αντίκτυπος του άγχους της μητέρας στην ανάπτυξη δεν είναι λιγότερο σημαντικός.
Όποιο άτομο έχει μείνει έγκυος ή έχει βρεθεί κοντά σε έγκυο άτομο ξέρει ότι η εγκυμοσύνη είναι αγχωτική. Αν και τείνουμε να επικεντρωνόμαστε στις αρνητικές επιπτώσεις του στρες στη μητέρα, οι αναδυόμενες έρευνες υπογραμμίζουν τον αντίκτυπο του άγχους της μητέρας στο αναπτυσσόμενο έμβρυο. Πρόσφατη εργασία έχει τεκμηριώσει την επίδραση των ορμονών του στρες της μητέρας, όπως η κορτιζόλη, σε συνδυασμό με την κοινωνικοοικονομική τους κατάσταση στον εγκέφαλο και το σώμα του αναπτυσσόμενου εμβρύου.
Γνωρίζουμε ότι η φτώχεια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να επηρεάσει τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο. Σε μια πρόσφατη μελέτη σε περισσότερα από 200 ζεύγη μητέρας-βρέφους, τα βρέφη που γεννήθηκαν από μητέρες με χαμηλότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση (SES) είχαν μικρότερο όγκο εγκεφάλου σε σύγκριση με εκείνα που γεννήθηκαν από μητέρες με υψηλότερο SES (Triplett et al., 2022). Αυτά τα ευρήματα παρέχουν περαιτέρω υποστήριξη στην ιδέα ότι τη φτώχεια περνά κάτω από το δέρμα (στην περίπτωση αυτή, κάτω από το κρανίο) και ότι το κάνει ακόμη και πριν γεννηθούμε.
Τι γίνεται με τον συνδυασμό φτώχειας και άγχους;
Συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, όπως η αμυγδαλή, που παίζει ρόλο στη συναισθηματική συμπεριφορά, μπορεί να επηρεαστούν ιδιαίτερα από το άγχος και τη φτώχεια. Τα βρέφη των οποίων οι μητέρες είχαν υψηλά επίπεδα κορτιζόλης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σε συνδυασμό με χαμηλό SES είχαν μικρότερο όγκο αμυγδαλής.
Αντίθετα, τα βρέφη που γεννήθηκαν από μητέρες με υψηλότερο SES δεν εμφάνισαν μικρότερους όγκους αμυγδαλής, ανεξάρτητα από τα επίπεδα κορτιζόλης της μητέρας τους (Herzberg et al., 2023). Αυτά τα αποτελέσματα καταδεικνύουν πώς μεγαλύτεροι υλικοί πόροι μπορούν να χρησιμεύσουν ως ρυθμιστικό προστασίας έναντι των αρνητικών επιπτώσεων του στρες – ακόμη και σε κυτταρικό επίπεδο.
Οι εμπειρίες τέτοιου είδους κατά τη διάρκεια ευαίσθητων περιόδων όπως η κύηση μπορούν να επηρεάσουν τη γενετική και τη φυσιολογία θέτοντας το υπόβαθρο για απαντήσεις σε μελλοντικές προκλήσεις. Τα περιβαλλοντικά σήματα που λαμβάνει ένα έμβρυο στη μήτρα παρέχουν μια ένδειξη του τι να περιμένουμε μετά τη γέννηση.
Εάν οι πόροι είναι άφθονοι και το άγχος είναι χαμηλό, ο αναπτυσσόμενος εγκέφαλος θα έχει τα απαραίτητα εργαλεία για να λειτουργήσει σε έναν κόσμο αφθονίας. Αλλά εάν οι προγεννητικός πόροι είναι σπάνιοι και το άγχος είναι υψηλό, ο εμβρυϊκός εγκέφαλος μπορεί να αναπτυχθεί με τρόπο που να ταιριάζει περισσότερο σε έναν φτωχό, αγχωτικό κόσμο. Σε έναν τέτοιο κόσμο, μια μικρή, αντιδραστική αμυγδαλή μπορεί να είναι υπερευαίσθητη σε πιθανές απειλές, οδηγώντας σε ένα μοτίβο άγχους.
Ο προγεννητικός αντίκτυπος του περιβαλλοντικού στρες θα πρέπει να εξεταστεί με ευκαιριακό πρίσμα. Δεν είναι ποτέ πολύ νωρίς για να παρέμβουμε για να μειώσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις τόσο του άγχους όσο και της φτώχειας. Τα προγράμματα μείωσης της φτώχειας και μείωσης του άγχους θα πρέπει να ενσωματωθούν ως κύριο συστατικό της προγεννητικής φροντίδας.
Για περισσότερα Επιστημονικά άρθρα Ψυχολογίας μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://psychopedia.gr/
Για να ενημερώνεστε για όλα τα Επιμορφωτικά Σεμινάρια που αφορούν την Ψυχοπαθολογία και την Παιδοψυχολογία μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://www.seminars-psychopedia.gr/
Πηγή: https://www.psychologytoday.com
