Οι ψυχολόγοι χρησιμοποιούν χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως η εξωστρέφεια, ο νευρωτισμός ή το άγχος ως μέσο για να χαρακτηρίσουν τυπικά πρότυπα σκέψης, συναισθημάτων και συμπεριφοράς που διαφέρουν από το ένα άτομο στο άλλο. Από αυτή την άποψη, τα συστατικά της προσωπικότητας αποτελούνται από μια συλλογή σχετικά σταθερών χαρακτηριστικών που είναι δύσκολο να αλλάξουν.
Αλλά η υπόθεση ότι μπορείτε να μετράτε τακτικά αυτά τα χαρακτηριστικά χρησιμοποιώντας ερωτηματολόγια που προσδιορίζουν την τυπική συμπεριφορά έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Δεν είναι μόνο ότι οι αλλαγές συμπεριφοράς συμβαίνουν συχνά, αλλά και ότι συμβαίνουν από μέρα σε μέρα και ώρα σε ώρα. Κάποιος θα μπορούσε να είναι ανοιχτός και ευχάριστος το μεσημέρι, αλλά αρνητικός και άκαμπτος λίγες ώρες αργότερα. Τέτοιες ταλαντώσεις στα καθημερινά συναισθήματα και συμπεριφορά που χαρακτηρίζονται με τον τίτλο ενδοπροσωπικής μεταβλητότητας ή IIV είναι στην πραγματικότητα τόσο μεγάλες που ανταγωνίζονται ή και υπερβαίνουν τις διαφορές στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, όπως η εξωστρέφεια ή η ευσυνειδησία που μπορούν να μετρηθούν συγκριτικά ανάμεσα σε 2 άτομα.
Το όνομα αυτού του νέου τομέα εμφανίστηκε το 2004 όταν ο Peter C. M. Molenaar, ομότιμος καθηγητής ανθρώπινης ανάπτυξης και ψυχολογίας στο Pennsylvania State University, υποστήριξε την έννοια της ενδοπροσωπικής μεταβλητότητας σε ένα άρθρο του με τίτλο «Bringing the Person Back into Scientific Psychology, This Time Forever». Σε αυτό, χρησιμοποίησε μια σειρά μαθηματικών και φυσικών υπολογισμών για να απεικονίσει τον βαθμό δυναμικής ροής στην προσωπικότητα.
Αυτή η άποψη για τη σημασία της ενδοατομικής μεταβλητότητας συνέχισε να κερδίζει δημοτικότητα τα χρόνια μετά τη δημοσίευση του άρθρου του Molenaar. Έχει συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση της προσωπικότητας και έχει οδηγήσει σε αλλαγές σε ορισμένες μορφές ψυχοθεραπείας. Οι ερευνητές έχουν μάθει ότι η μεταβλητότητα στην ανταπόκριση σε αγχωτικά καθημερινά γεγονότα – από τον τσακωμό με τον σύζυγό σας έως το να κολλήσετε στην κίνηση – μπορεί να αποφέρει σημαντικές πληροφορίες για τη μακροπρόθεσμη συναισθηματική και σωματική υγεία των ανθρώπων.
Το άρθρο του Molenaar περιλαμβάνει μία έρευνα που βασίζεται σε μια 20ετή μελέτη για το άγχος και την υγεία, η οποία διερεύνησε επίσης την καθημερινή μεταβλητότητα της προσωπικότητας σε περισσότερους από 3.500 ενήλικες. Ο αναπτυξιακός ψυχολόγος του Penn State, Ντέιβιντ Αλμέιντα και οι συνεργάτες του ρώτησαν τα άτομα για οκτώ συνεχόμενες ημέρες σχετικά με τα επίπεδα στρες και τα συναισθήματα τις προηγούμενες 24 ώρες (και συγκέντρωσαν μια σειρά φυσιολογικών μετρήσεων).
Ο κατάλογος των στρεσογόνων παραγόντων των ανθρώπων περιελάμβανε καβγάδες με ένα μέλος της οικογένειας, προθεσμίες εργασίας, υπερβολικό φόρτο εργασιών στο σπίτι και μια σειρά από συνηθισμένες καθημερινές ταλαιπωρίες. Ανάμεσα στα πολλά συναισθήματα για τα οποία ρώτησαν οι ερευνητές ήταν η χαρά, ο θυμός, ο φόβος και το άγχος. Έκαναν επίσης ερωτήματα σχετικά με σκέψεις που σχετίζονται με ανησυχία και συμπεριφορές όπως η σωματική δραστηριότητα και ο ύπνος. Οι ερευνητές επανέλαβαν αυτόν τον έλεγχο δύο φορές ακόμη σε διαστήματα 10 ετών. Ο Almeida λέει ότι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι «η καθημερινή εμπειρία κάποτε θεωρούνταν σχετικά ασήμαντη για την υγεία έχει βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες σε ποικίλα συναισθηματικά, σωματικά και γνωστικά αποτελέσματα».
Η ομάδα του Almeida υπολόγισε πόσο από αυτό που συνήθως πιστεύουμε ως χαρακτηριστικό προσωπικότητας είναι στην πραγματικότητα ακριβώς αυτό ή μπορεί να γίνει κατανοητό ως παροδικό συναίσθημα. «Το βλέπουμε στο πόσο γκρινιάρηδες είναι οι άνθρωποι», λέει. “Σκεφτόμαστε, “Α, αυτό είναι ένα γκρινιάρικο άτομο.” Στην πραγματικότητα, το ήμισυ της γκρινιάς τους είναι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας και το μισό θα ήταν μέσα στη μεταβλητότητα του ατόμου από μέρα σε μέρα.” Σημειώνει ότι τα άτομα με θετικά χαρακτηριστικά, όπως η ανοιχτή διάθεση ή η ευχαρίστηση παρουσιάζουν μόνο 30% απόκλιση σε χαρακτηριστικά όπως η ταχύτητα στον θυμό ή η ανησυχία.
Μερικοί ερευνητές έχουν εμβαθύνει περαιτέρω στην προσπάθεια να προσδιορίσουν πόσο επηρεάζουν οι άμεσες συνθήκες κάποιου τις βραχυπρόθεσμες ψυχολογικές καταστάσεις. Ο καθηγητής ψυχολογίας και επικοινωνίας του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, Nilam Ram, έχει επικεντρώσει την εργασία του στο πώς αυτές οι καθημερινές διακυμάνσεις είναι μια απάντηση στο πλαίσιο στο οποίο συμβαίνουν, όπως στη δουλειά, στο σπίτι, ενώ αφιερώνει χρόνο. με τα παιδιά κάποιου ή στο ιατρείο. Μέχρι πρόσφατα, η υψηλή ή χαμηλή συναισθηματική μεταβλητότητα θεωρούνταν από μόνη της χαρακτηριστικό της προσωπικότητας. Ο Ram λέει, ωστόσο, ότι αυτά τα σκαμπανεβάσματα μπορούν να αντικατοπτρίζουν το ερχομό και την έξοδο κατά τη διάρκεια της ημέρας διαφορετικών πτυχών της προσωπικότητας ενός ατόμου ή μια άμεση απάντηση σε ένα άτομο ή ένα γεγονός.
Πάρτε, για παράδειγμα, ένα άτομο που συμμετέχει σε μια μελέτη που συγκεντρώνει ωριαίες αναφορές των συναισθημάτων του. Κάποιος με υψηλή ενδοατομική μεταβλητότητα μπορεί να θεωρηθεί συναισθηματικά ασταθές άτομο. Ειδικότερα οι συναισθηματικές του διακυμάνσεις μπορεί να υποδηλώνουν ότι βιώνει μια σειρά απρόβλεπτων γεγονότων στη ζωή του, που ίσως προκύπτουν από έναν χαοτικό χώρο εργασίας.
Στην πραγματικότητα, λέει ο Ram, οι συναισθηματικές αναφορές που λαμβάνουν οι ερευνητές από άτομα που παρατηρούν στις μελέτες τους είναι πιθανώς ένας συνδυασμός ορισμένων πτυχών του άμεσου περιβάλλοντος και στοιχείων της προσωπικότητάς τους – πόσο αντιδραστικοί είναι σε ό,τι είναι γύρω τους και πόσο καλά ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους.
Το άγχος τη στιγμή διαφέρει ανάλογα με το είδος των πιέσεων που ασκούνται. Οι επιστήμονες έχουν μάθει να μετρούν και να αξιολογούν τον αντίκτυπο ορισμένων κατηγοριών στρες. Ένας καυγάς με έναν σύζυγο συχνά οδηγεί σε περισσότερο συναισθηματική αναστάτωση παρά σε προθεσμία εργασίας, η οποία, με τη σειρά της, ασκεί μεγαλύτερη πίεση από τις καθημερινές ταλαιπωρίες, όπως καθυστερήσεις στο τρένο ή το να ανακαλύψουν ότι το το κατοικίδιο τους έχει κάνει μία ζημιά στο σπίτι.
Ενώ οι ερευνητές συνήθως μετρούν την ενδοπροσωπική μεταβλητότητα αξιολογώντας το ίδιο άτομο σε μικρά διαστήματα, οπως κάθε 24 ώρες για μια εβδομάδα ή πέντε φορές την ημέρα, η ψυχολόγος Nadin Beckmann του Πανεπιστημίου Durham στην Αγγλία και οι συνάδελφοί της υιοθέτησαν μια διαφορετική προσέγγιση. Οι ερευνητές έθεσαν σε καθέναν από τους 288 επαγγελματίες που εργάζονταν στη μελέτη τους μια σειρά ερωτήσεων σχετικά με την προσωπικότητά τους είτε ήταν εργατικοί, στοχαστικοί, ευάλωτοι, κυκλοθυμικοί κ.λπ.—σε μία μόνο χρονική στιγμή και υπέβαλαν τα ίδια ερωτήματα σε έως και πέντε κάθε μέλος της οικογένειας, στενών φίλων ή συναδέλφων των συμμετεχόντων.
Οι στιγμιαίες καταστάσεις, εξηγεί ο Beckmann, αντικατοπτρίζουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας καθώς ένα άτομο ανταποκρίνεται σε διαφορετικές καταστάσεις. Γνωρίζουμε διαισθητικά ότι δεν σκεφτόμαστε, δεν αισθανόμαστε και δεν συμπεριφερόμαστε στο σπίτι με τον ίδιο τρόπο όπως στη δουλειά ή όταν βγαίνουμε κοινωνικά με φίλους. Τα αποτελέσματα του Beckmann δείχνουν ότι η ενδοπροσωπική μεταβλητότητα κυμαίνεται συστηματικά ανάλογα με το πλαίσιο, ανεξάρτητα από το ποιο άτομο την αξιολογεί. Ένα άτομο μπορεί να θεωρείται πιο ευσυνείδητο στη δουλειά παρά στο σπίτι και πιο εξωστρεφές με φίλους παρά με συναδέλφους.
Καθώς οι ερευνητές έμαθαν να αναλύουν και να συλλέγουν δεδομένα από αυτό το είδος της μεταβλητότητας από ώρα σε ώρα, άρχισαν να αξιολογούν τι σημαίνουν αντιξοότητες για τη δημιουργία μιας ευρύτερης εικόνας της προσωπικότητας. Ο Ram λέει ότι μπορεί να μετρήσει τις ωριαίες διακυμάνσεις στη διάθεση ενός ατόμου σε σχέση με τις μηνιαίες διακυμάνσεις στην αυτοεκτίμηση. Εάν η διάθεση του ατόμου αλλάζει πολύ αλλά η αυτοεκτίμησή του παραμένει σχετικά σταθερή, μια ερμηνεία μπορεί να είναι ότι το επίπεδο αυτοεκτίμησής του δεν επηρεάζεται πολύ από τα προσωρινά υψηλά ή χαμηλά που μπορεί να βιώσουν από ένα κομπλιμέντο ή μια απογοήτευση.
Με τη δημιουργία εξειδικευμένων εφαρμογών για smartphone, οι ψυχολόγοι μπόρεσαν να παρακολουθούν τα συναισθήματα και τις εμπειρίες των ανθρώπων αρκετές φορές την ημέρα και να αποκομίσουν πιο λεπτές αντανακλάσεις της ψυχολογικής τους κατάστασης. Στην έρευνα των διακυμάνσεων σε άτομα με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή (GAD), ο Newman χρησιμοποίησε αυτή τη μικρή τεκμηρίωση των σκέψεων και των συναισθημάτων τους για να αμφισβητήσει τις προηγούμενες πεποιθήσεις ορισμένων ψυχολόγων σχετικά με την αιτία της αδιάκοπης ανησυχίας που είναι το κύριο σύμπτωμα της GAD. Προηγούμενες θεωρίες που βασίζονταν στις περιλήψεις των συναισθημάτων των ανθρώπων υποστήριζαν ότι τα άτομα ανησυχούν για να περιορίσουν όσο γίνεται τα αρνητικά συναισθήματα.
Για τους θεραπευτές και τους ασθενείς, η αναγνώριση των υψηλών και των χαμηλών συναισθημάτων των καθημερινών συναισθημάτων κάποια κακά, άλλα εξαιρετικά καλά, κάποια με διάθεση ανοδική, αλλά και άλλα με πεσμένη διάθεση έχουν δώσει πολύτιμές πληροφορίες και γνώσεις για τον διαρκή στόχο της ψυχολογίας που θα βοηθήσει να ορίσουμε ποιοι είμαστε, ώστε να μπορούμε μάθουμε να ζούμε με αυτή τη γνώση και βρίσκουμε τρόπους να γίνουμε περισσότερο τα άτομα που θέλουμε να είμαστε.
Για περισσότερα ΝΕΑ και Άρθρα Ψυχολογίας μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://psychopedia.gr/
Πηγή: https://www.scientificamerican.com/
