Της Φανής Λούγκλου, Κλινικής Ψυχολόγου-Παιδοψυχολόγου

Πολλοί γονείς γνωρίζουν ήδη την ιδέα της επιβράβευσης προκειμένου να αλλάξουν μια συμπεριφορά του παιδιού τους ή να το πείσουν να κάνει κάτι.  Ένα πρόγραμμα επιβράβευσης είναι ένας χρήσιμος, ευχάριστος και δημιουργικός τρόπος για να βελτιώσουμε τη συμπεριφορά του παιδιού και να το βοηθήσουμε να ξεφύγει από μη λειτουργικές συμπεριφορές και να κατευθυνθεί, με δική του επιλογή, σε πιο λειτουργικές.

Είναι εύκολο, παρ’ όλα αυτά, να πιστέψουμε ότι η επιβράβευση είναι μια μορφή δωροδοκίας.  Όταν η επιβράβευση δε χρησιμοποιείται σωστά, μπορεί όντως να γίνει δωροδοκία.  Αν, για παράδειγμα, το παιδί κάνει φασαρία σε δημόσιο χώρο και ντροπιασμένος ο γονιός του λέει ότι θα του πάρει παγωτό, αν ησυχάσει, τότε αυτό είναι δωροδοκία και, παραδόξως, επιβράβευση της κακής συμπεριφοράς.  Το παιδί μαθαίνει ότι γκρινιάζοντας και κάνοντας φασαρία, κερδίζει παγωτά.  Τι υπέροχο κίνητρο για να γκρινιάξει πιο πολύ και πιο δυνατά την επόμενη φορά!

Είναι γεγονός ότι οι επιβραβεύσεις δίνουν ένα προσωρινό έναυσμα ώστε το παιδί να δοκιμάσει καινούριες συμπεριφορές.  Ο στόχος ενός καλού προγράμματος επιβράβευσης είναι να εμφυτεύσει στο παιδί την θέληση να χρησιμοποιεί τις επιθυμητές συμπεριφορές.  Αυτή η θέληση όμως μπορεί να αναπτυχθεί μόνο όταν τα παιδιά ζήσουν τη χαρά του να κάνουν κάτι σωστά – χαρά που μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν ήξεραν ότι υπάρχει γι αυτά.  Βαδίζοντας λοιπόν προς αυτό το στόχο, ξεφεύγουμε από τη δωροδοκία και κινούμαστε σε μονοπάτια έμπνευσης και απροσδόκητων πλεονεκτημάτων.

Δείτε το Νέο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα του Psychopedia.gr με θέμα: “Εκπαίδευση στην ανάπτυξη Ατομικών & Κοινωνικών δεξιοτήτων στο παιδί”. Πατήστε στην παρακάτω εικόνα για να ενημερωθείτε:

Εκπαίδευση στην ανάπτυξη Ατομικών & Κοινωνικών δεξιοτήτων στο παιδί: ΝΕΟ Επιμορφωτικό Πρόγραμμα

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να αποφύγουμε τις αρνητικές πτυχές της δωροδοκίας όταν χρησιμοποιούμε ένα πρόγραμμα επιβράβευσης:

• ποτέ δεν παρουσιάζουμε ένα πρόγραμμα επιβράβευσης αμέσως μόλις το παιδί παρουσιάσει μια κακή συμπεριφορά. Αν οι επιβραβεύσεις προσφέρονται στα παιδιά αμέσως μετά την κακή συμπεριφορά, τελικά μαθαίνουν ότι έτσι κερδίζουν επιβραβεύσεις.
• Όταν αποφασίσουμε και σχεδιάσουμε ένα πρόγραμμα επιβράβευσης, πρέπει να είμαστε συνεπείς και να το τηρούμε. Τη στιγμή που θα επιτρέψουμε στο παιδί να μειώσει τις απαιτήσεις, να ζητήσει μεγαλύτερη επιβράβευση ή να συντομεύσει το χρόνο αναμονής, βρισκόμαστε πολύ κοντά στη δωροδοκία.  Αν ενδώσουμε στην πίεση και αλλάξουμε το πρόγραμμα, μαθαίνει ότι μπορεί να κάνει ότι θέλει ζορίζοντάς και πιέζοντάς μας.
• Δεν πρέπει να επιτρέπουμε υπερβολικές απαιτήσεις. Χρειάζεται να είμαστε αυστηροί όσον αφορά στα βραβεία.  Πρέπει να είναι μικρά αλλά αρκετά επιθυμητά.  Η ιδέα είναι ότι το παιδί πρέπει να ψάξει μέσα του και να βρει κίνητρο από μόνο του.  Η επιβράβευση είναι ένα έξτρα μπόνους.
• Χρησιμοποιούμε τη συμπεριφορά που θέλουμε να αλλάξουμε σαν μέρος όλης της εμπειρίας. Εξηγούμε ότι μαζεύοντας τα παιχνίδια, θα είναι πιο εύκολο για το παιδί να βρει αυτό ζητά.  Αν επιβραβεύουμε την ευγένεια, τονίζουμε πόσο καλά θα περνά με τους φίλους του.  Η δωροδοκία επικεντρώνεται μόνο στην αλλαγή της τωρινής κατάστασης και δεν προσφέρει γενικότερα ή μακροπρόθεσμα οφέλη.  Η χρήση της επιβράβευσης μπορεί να είναι μια πολύ διδακτική εμπειρία: τι μπορεί να μάθει το παιδί μέσα από αυτή τη διαδικασία; ποιες εσωτερικές επιβραβεύσεις υπάρχουν; πώς θα νιώσει το παιδί όταν με δουλειά και επιμονή πετύχει ένα στόχο;
• Επιλέγουμε επιβραβεύσεις που δεν είναι απαραίτητα υλιστικές. Ένα μικρό παιδί μπορεί να έχει την ευκαιρία να ψήσει ένα κέικ με τη μαμά ή να πάει βόλτα στην αγαπημένη του παιδική χαρά, που ίσως να είναι λίγο πιο μακριά από τη συνηθισμένη.
• Θυμόμαστε ότι ο χρόνος με τους γονείς είναι επιβράβευση.
• Κρατάμε μεγάλες επιβραβεύσεις για προβλήματα που απαιτούν από το παιδί να δουλέψει πιο πολύ ή να ανεχτεί κάτι που δεν του αρέσει. Για παράδειγμα, το να βγάλει την πιπίλα ή να σταματήσει να πιπιλά το δάχτυλο, να βάλει γυαλιά ή σιδεράκια ενώ η συμμαθητές το κοροϊδεύουν είναι προβλήματα που ίσως αξίζουν μια μεγαλύτερη επιβράβευση.

Τα σχέδια επιβράβευσης σίγουρα δεν είναι, και δεν πρέπει να είναι, το μόνο όπλο που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι γονείς.  Ως γονείς πρέπει πάντα να προσπαθούν να κατανοήσουν αν η προβληματική συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα κρυφών φόβων, θυμού, θλίψης ή άγχους.  Τα παιδιά έχουν την ανάγκη να νιώσουν ότι τα καταλαβαίνουμε.  Αλλά υπάρχουν στιγμές που η αγάπη, η ενσυναίσθηση και η καλή επικοινωνία δεν είναι αρκετά εργαλεία από μόνα τους.  Τα παιδιά συχνά βρίσκονται παγιδευμένα σε συμπεριφορές  από τις οποίες δεν μπορούν να ξεφύγουν, ακόμα κι αν έχουμε καταλάβει τα συναισθήματά τους.  Πολλές φορές χρειάζονται τη βοήθειά μας ώστε να βρουν το κίνητρο να παλέψουν ενάντια σε αυτές τις συμπεριφορές.

Σύντομο Βιογραφικό Φανής Λούγκλου

Ιδιωτεύω ως κλινική παιδοψυχολόγος από το 2006, αρχικά στη Βούλα και στη συνέχεια στη Λήμνο. Από τον Ιανουάριο του 2015 συνεργάζομαι με το πρόγραμμα του πανεπιστημίου Harvard «Making Care Common” που έχει στόχο την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης και της συναισθηματικής νοημοσύνης στα παιδιά. Το πρόγραμμα εφαρμόζεται πιλοτικά σε δημοτικό σχολείο της Λήμνου.

Έχω εξειδικευτεί στη χρήση ψυχομετρικών εργαλείων για τη διάγνωση μαθησιακών δυσκολιών, αυτισμού και συναισθηματικών/συμπεριφορικών διαταραχών σε παιδιά και εφήβους. Έχω εκπαιδευτεί στην γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία, στην προσαρμοσμένη παιχνιδοθεραπεια σύμφωνα με τη γνωστική θεωρία και στην εκπαίδευση γονέων σύμφωνα με τη θεωρία του Ρ. Ντράικωρς (Marshall University). Συντονίζω ομάδες γονέων από το 2010.
Είμαι μέλος της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας (American Psychological Association).

Ατσική, Λήμνος, email: fanilougklou@outlook.com.gr, τηλ. επικοινωνίας: 2254031135 – 6973401177