Tης Νικολέτας Κότσυφα Ψυχολόγος του τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (BSc)
Οι σύγχρονοι χώροι εργασίας χαρακτηρίζονται από αυξανόμενες προσδοκίες για αυτοπραγμάτωση, αυξανόμενο ρυθμό εργασίας και αυξανόμενη εργασιακή ανασφάλεια. Στο πλαίσιο αυτό, οι ψυχοκοινωνικές συνθήκες εργασίας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ψυχική υγεία των ανθρώπων, καθώς μπορεί να έχουν ευεργετικές ή επιβλαβείς επιδράσεις.
Τι είναι η Επαγγελματική Εξουθένωση & ποιες είναι οι διαστάσεις της;
Στα μέσα της δεκαετίας του ’70 άρχισε να διευρύνεται ο όρος της Επαγγελματικής Εξουθένωσης και η σύνδεσή του με το εργασιακό στρες. Συγκεκριμένα, ως Επαγγελματική Εξουθένωση ορίζουμε μια κατάσταση σωματικής και πνευματικής εξάντλησης, που προκύπτει μετά από παρατεταμένη έκθεση σε άγχος και στρες που προκαλείται από την εργασία. Η επαγγελματική εξουθένωση ή αλλιώς “burnout”, περιλαμβάνει τρία συμπτώματα ή διαστάσεις:
- Συναισθηματική εξάντληση: εξάντληση συναισθηματικών πόρων, αίσθημα «κενού». π.χ. «Νιώθω συναισθηματική εξάντληση από την εργασία μου».
- Αποπροσωποποίηση: μία αρνητική, κυνική και αποστασιοποιημένη στάση απέναντι στην εργασία ή στους αποδέκτες. π.χ «Αισθάνομαι κουρασμένος όταν σηκώνομαι το πρωί και πρέπει να αντιμετωπίσω μια άλλη μέρα στη δουλειά».
- Μειωμένη προσωπική επίδοση: αρνητικά συναισθήματα για τον εαυτό και αίσθημα χαμηλής αυτό-αποτελεσματικότητας. π.χ «Η δουλειά όλη μέρα είναι πραγματικά μια καταπόνηση για μένα, δεν τα καταφέρνω».
Η συναισθηματική εξάντληση, είναι το βασικό συστατικό της επαγγελματικής εξουθένωσης. Η παρουσία των τριών αυτών συμπτωμάτων ωστόσο, είναι απαραίτητη για την παραπάνω διάγνωση.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση της Επαγγελματικής Εξουθένωσης;
Στους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της επαγγελματικής εξουθένωσης ανήκει η έλλειψη ελέγχου της εργασίας, η ανισορροπία ανταμοιβής-προσπάθειας, η ανισορροπία μεταξύ των εργασιακών απαιτήσεων και των εργασιακών δεξιοτήτων και φυσικά το παρατεταμένο εργασιακό άγχος. Το άγχος αυτό, εντοπίζεται ανάμεσα σε επαγγελματικές σχέσεις στις οποίες ο ένας «βοηθά» και ο άλλος «βοηθιέται». Τέτοιες ασύμμετρες επαγγελματικές σχέσεις εντοπίζουμε σε επαγγέλματα όπως αυτό του γιατρού, του ψυχολόγου, του δασκάλου, του κοινωνικού λειτουργού κλπ. Ως συνέπεια της επαγγελματικής εξουθένωσης είναι η απουσία από την εργασία καθώς και η συχνή αλλαγή εργασιακού περιβάλλοντος.
Συνέπειες Επαγγελματικής Εξουθένωσης στην Ψυχική & Σωματική Υγεία
Το χρόνιο και υπερβολικό στρες ενέχει υψηλό κίνδυνο επιβλαβών συνεπειών για την υγεία. Συγκεκριμένα, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά ψυχοκοινωνικά σύνδρομα όπως στην επαγγελματική εξουθένωση και στην κατάθλιψη. Η κατάθλιψη καλύπτει ένα ευρύ φάσμα διαταραχών και σχετίζεται με την γενετική, το περιβάλλον και την αναπτυξιακή πορεία του ατόμου. Η πιθανότητα εμφάνισης των καταθλιπτικών συμπτωμάτων αυξάνεται με την σοβαρότητα της επαγγελματικής εξουθένωσης. Η εξουθένωση μπορεί να εξελιχθεί σε κατάθλιψη, αλλά όχι το αντίστροφο. Επιπλέον, η επαγγελματική εξουθένωση έχει αποδειχθεί ότι προβλέπει σοβαρούς τραυματισμούς, αϋπνία, περιπτώσεις στεφανιαίας καρδιακής ασθένειας, καθώς και νοσηλεία για ψυχικές και καρδιαγγειακές διαταραχές. Έχει συσχετιστεί ακόμη και με την επιταχυνόμενη βιολογική γήρανση.
Προγράμματα Παρέμβασης
Τα προγράμματα παρέμβασης για την πρόληψη της επαγγελματικής εξουθένωσης είναι τόσο ατομικά όσο και ομαδικά. Συνήθως, τα προγράμματα ατομικών παρεμβάσεων μέσω της χρήσης Ψυχοθεραπείας στοχεύουν στην ενίσχυση της επαγγελματικής ικανότητας, των προσωπικών δεξιοτήτων, της κοινωνικής υποστήριξης και χρησιμοποιούν διαφορετικά είδη ασκήσεων χαλάρωσης. Άλλες θεραπείες κατάλληλες για την επαγγελματική εξουθένωση είναι η φυσιοθεραπεία, η φαρμακοθεραπεία, η μουσικοθεραπεία ή θεραπεία σώματος-μυαλού. Οι θεραπείες αυτές στοχεύουν σε αλλαγές στις διαδικασίες εργασίας, όπως η αναδιάρθρωση εργασιών, η αξιολόγηση και η επίβλεψη εργασιών με στόχο την αύξηση του ελέγχου της εργασίας και συμμετοχής στη λήψη των αποφάσεων. Τα μέτρα αυτά ενδυναμώνουν τα άτομα και μειώνουν το στρες.
Για να ενημερώνεστε καθημερινά με άρθρα Ψυχολογίας μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ:https://psychopedia.gr/
Σύντομο Βιογραφικό Νικολέτας Κότσυφα: Ονομάζομαι Νικολέτα Κότσυφα και είμαι απόφοιτη Ψυχολόγος του τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (BSc). Συνεχίζω τις σπουδές μου με Μεταπτυχιακό (MSc) στην Κλινική Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Derby της Αγγλίας. Μου αρέσει πολύ ο εθελοντισμός, η δημιουργική απασχόληση παιδιών & η λογοτεχνία.
Πηγές:
Wendy L. Awa et al., (2010). Burnout Prevention: A review of intervention programs. Patient Education and Counseling, Volume 78, Issue 2, 184-190.
- Korczak et al., (2012). Therapy of the Burnout Syndrome. GMS Health Technol Assess. National Library of Medicine.
A. Seidler et al., (2014). The role of psychosocial working conditions on burnout and its core component emotional exhaustion – a systematic review. Journal of Occupational Medicine and Toxicology.
