Της  Μαρίας Γιαννοπούλου, Ψυχολόγου Α.Π.Θ,  MSc in Psychiatry,Εκπ. στην  Gestalt Ψυχοθεραπεία  

Έρευνα έχει δείξει ότι περίπου 20% των ενηλίκων είναι χρόνια αναβλητικοί, αλλά πολλοί περισσότεροι είναι εκείνοι που αναβάλουν δουλειές και υποχρεώσεις σε διάφορες φάσεις της ζωής τους.

Στην πραγματικότητα, μεγάλος αριθμός ανθρώπων αναβάλλουν για κάποια άλλη χρονική στιγμή δραστηριότητες που πρέπει να κάνουν ή που έχουν αναλάβει να κάνουν, χωρίς όμως αυτό να παρακωλύει σημαντικά την καθημερινότητά τους. Υπάρχει όμως και ένα ποσοστό ατόμων που επηρεάζονται τόσο πολύ από την αναβλητικότητά τους, που δεν μπορούν να προχωρήσουν στην πράξη και να πραγματοποιήσουν τους στόχους τους. Κατά συνέπεια, οι άνθρωποι αυτοί πολλές φορές απολύονται από τη δουλειά τους ή/και αντιμετωπίζουν προβλήματα στις οικογενειακές και διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Πώς ορίζεται όμως η αναβλητικότητα; Ως αναβλητικότητα ορίζεται η αναβολή για κάποια άλλη χρονική στιγμή μιας σημαντικής δραστηριότητας η οποία πρέπει να γίνει άμεσα και αντί αυτής το άτομο ασχολείται με κάτι πιο ευχάριστο ή με μία δραστηριότητα που δεν του προκαλεί άγχος.
Τι μπορεί να κρύβεται πίσω από την αναβλητική συμπεριφορά;

Έλλειψη κινήτρου. Κάποιες φορές οι άνθρωποι που εξαντλούν τα χρονικά περιθώρια για να ολοκληρώσουν μια συγκεκριμένη υποχρέωση δεν έχουν κίνητρο. Το έργο που έχουν αναλάβει δεν το συνδέουν με τον εαυτό τους, δεν υπάρχει ενδιαφέρον οπότε χάνετε στην πορεία ο σκοπός και επανέρχεται λίγο πριν ο χρόνος εκπνεύσει.

Φόβος αποτυχίας. Κάποιοι άνθρωποι αφήνουν τα πάντα για την τελευταία στιγμή. Αυτό είναι μια καλή δικαιολογία σε περίπτωση αποτυχίας «αφού το ξεκίνησα στο παραπέντε δικαιολογούμε να αποτύχω». Μπορεί να τους αγχώνει πολύ ο στόχος και μέσα λοιπόν από την αναβλητική συμπεριφορά αισθάνονται προσωρινά πλαστή συναισθηματική ασφάλεια γιατί ότι αγχώνει κρατιέται μακριά. Όταν ο στόχος έρθει χρονικά κοντά πανικοβάλλονται και τρέχουν να προλάβουν. Μπορεί να υπάρχει ακόμα φόβος για το άγνωστο και το καινούργιο.

Τελειομανία. Όσο κι αν ακούγεται παράξενο πίσω από την αναβλητική συμπεριφορά μπορεί να κρύβεται ένα άτομο με υψηλές προσδοκίες και απαιτήσεις από τον εαυτό του, μέσα του όμως να υπάρχει κρυμμένη ανασφάλεια, ο φόβος της αποτυχίας και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Κατά συνέπεια ο φόβος μη εκπλήρωσης των προσδοκιών φοβίζει και οδηγεί σε συνεχείς αναβολές.

Θυμός, καταπίεση, καταθλιπτικό συναίσθημα. Οι ενήλικες που έχουν μεγαλώσει με καταπιεστικούς και αυταρχικούς γονείς οι οποίοι δεν τους άφηναν περιθώρια αντίδρασης και έκφρασης του θυμού σαν παιδιά, έμαθαν να αντιδρούν με παθητικότητα εκφράζοντας μέσα από την παθητική στάση το θυμό τους. Σαν ενήλικες πια δεν αντιδρούν με λόγια, δεν εκφράζουν άρνηση για ότι τους ζητούν οι άλλοι (δεν μπορώ, δεν προλαβαίνω να το κάνω) αλλά απαντούν καταφατικά αναλαμβάνοντας υποχρεώσεις και η αντίδραση εκφράζεται με αναβλητική συμπεριφορά. Με την αναβολή και την καθυστέρηση κάνουν και τους άλλους να υποφέρουν μαζί τους μεταφέροντας τους άγχος. Το αυστηρό περιβάλλον ανατροφής δημιουργεί έναν αναβλητικό ενήλικα αφού δεν ενθαρρύνει προσωπικές αποφάσεις και δεν δημιουργεί συνθήκες για το σχηματισμό προσωπικών κινήτρων και δράσης.

Συνήθεια. Για κάποιους άλλους η αναβλητικότητα έχει γίνει δεύτερη φύση και με τα χρόνια συνήθεια. Η έκρηξη αδρεναλίνης της τελευταίας στιγμής, τους κινητοποιεί και μπορούν να δοθούν ολοκληρωτικά στο έργο αλλά ο χρόνος που έχουν στη διάθεσή τους αντικειμενικά είναι ελάχιστος. Η αίσθηση πίεσης τους κινητοποιεί, τους γεμίζει συναισθηματικά και με αυτό τον τρόπο ξεχνούν τα προσωπικά τους προβλήματά και ξεφεύγουν από τα αρνητικά και δυσάρεστα συναισθήματα που κατακλύζουν συνήθως τη διάθεσή τους.
Ότι κι αν κρύβεται πίσω από την αναβλητική συμπεριφορά: έλλειψη κινήτρου, φόβος αποτυχίας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, θυμός, συνήθεια ο άνθρωπος που αναβάλλει διαρκώς και αφήνει σχεδόν τα πάντα για την τελευταία στιγμή δεν νιώθει άνετα, με αυτό που του συμβαίνει. Καταλαβαίνει ότι με τη συμπεριφορά του δημιουργεί προβλήματα στη σχέση με τον εαυτό του και τους άλλους. Μπορεί να βιώνει αίσθημα αποτυχίας, αμφιβολία για εαυτό και ικανότητες, άγχος, να νιώθει άχρηστος, ανίκανος χωρίς ποτέ να το δηλώνει με λόγια. Με την αναβλητικότητά του, γίνεται εκτός από επίκεντρο προσοχής και θέμα συζήτησης γιατί αγχώνει, αναστατώνει, εκνευρίζει όλους.
Περιστασιακά όλοι μας διερχόμαστε από περιόδους αναβλητικότητας. Η αναβλητικότητα γίνεται πρόβλημα ζωής όταν νιώθετε άρρωστοι ψυχικά και σωματικά, όταν σας προκαλεί θλίψη η συμπεριφορά σας, όταν αισθάνεστε ανήμποροι και αδύναμοι να ελέγξετε τη ζωή σας, να πάρετε αποφάσεις, όταν υπάρχει σύγκρουση με τους γύρω σας. Όταν η αναβλητικότητα γίνει πρόβλημα και δεν σας επιτρέπει να οργανώσετε τη ζωή σας και να διαχειριστείτε καταστάσεις με αποτελεσματικό τρόπο η αναζήτηση ψυχολογικής υποστήριξης θα βοηθήσει ώστε να βγείτε από τον φαύλο κύκλο της αναβλητικότητας.

Δείτε το ΝΕΟ Σεμινάριο του Psychopedia.gr με θέμα: “Το αίσθημα του Ανικανοποίητου -Αναζητώντας όσα μου λείπουν”. Πατήστε στην παρακάτω εικόνα για να ενημερωθείτε:

10/12/2017 ΝΕΟ Σεμινάριο: Το αίσθημα του Ανικανοποίητου -Αναζητώντας όσα μου λείπουν

Tι μπορούμε να κάνουμε πρακτικά;

«Δεv θέλω να αποτύχω»
Εάν αυτό που φοβάστε είναι η αποτυχία τότε μάλλον είστε τελειομανείς. Είστε αυτή η περίπτωση των ανθρώπων που δεν γυμνάζονται, αν και θέλουν να χάσουν κιλά, επειδή φοβούνται την περίπτωση που ενώ θα ιδρώνουν κάθε μέρα στη γυμναστική δεν θα καταφέρουν να δουν αποτέλεσμα, οπότε δεν θέλουν καν να προσπαθήσουν.

Δοκιμάστε: Την επόμενη φορά που δεν θέλετε να κάνετε κάτι επειδή φοβάστε ότι θα αποτύχετε, σκεφτείτε ότι το να το κάνετε μέτρια είναι καλύτερο από το να μην το κάνετε καθόλου. Κατά πάσα πιθανότητα κανείς δεν θα έχει μεγαλύτερες προσδοκίες από εσάς, από αυτές που έχετε ήδη εσείς για τον εαυτό σας.

«Φοβάμαι να είμαι επιτυχημένος»
Στην αντιπέρα όχθη, πολλοί θεωρούν ότι εάν ξεχωρίσουν όλοι θα έχουν μεγάλες προσδοκίες από εκείνους ή φοβούνται ότι μία επιτυχία θα τους κοστίσει τον έλεγχο που έχουν στη ζωή τους.

Δοκιμάστε: Αποδεχτείτε την αβεβαιότητα. Στην πραγματικότητα, όποια επιλογή κι αν κάνετε θα έχει τα καλά της και τα κακά της, οπότε το να επικεντρώνεστε στα αρνητικά δεν έχει κανένα νόημα.

«Δεν θέλω να μου λένε τι να κάνω»
Εάν θέλετε να έχετε τον έλεγχο, είναι πιθανό να μεγαλώσατε με πολύ αυταρχικούς γονείς που ήθελαν να σας ελέγχουν. Εάν αυτό σας έχει οδηγήσει στο να μην κάνετε πράγματα που πρέπει να γίνουν, όπως το να φωνάξετε τον υδραυλικό επειδή τρέχει το καζανάκι σας, πρέπει να το ξανασκεφτείτε. Άλλωστε κανείς δεν σας λέει τι να κάνετε!

Δοκιμάστε: Όταν καταλαβαίνετε ότι αντιστέκεστε σε οποιαδήποτε αλλαγή, αναρωτηθείτε τι πραγματικά περνάει από το μυαλό σας εκείνη τη στιγμή. Η αναποφασιστικότητα κρύβει πολύ συχνά άγχος, θλίψη ή θυμό. Είναι σημαντικό να εντοπίσετε, αρχικό, ποιο είναι το συναίσθημα που κρύβεται πίσω από αυτή την συμπεριφορά σας ώστε να σταματήσετε να πολεμάτε τον εαυτό σας.

«Μου αρέσει το άγχος που νιώθω όταν κάνω πράγματα τελευταία στιγμή»
Κάποιοι αναβλητικοί άνθρωποι δεν είναι καθόλου αγχώδεις, αλλά απολαμβάνουν τις προθεσμίες και τις κινήσεις της τελευταίας στιγμής γιατί τους φαίνεται ανιαρό να κάνουν τα πάντα στην ώρα τους.

Δοκιμάστε: Εάν υποστηρίζετε ότι λειτουργείτε καλύτερα όταν βρίσκεστε υπό πίεση, αποδείξτε το. Κάντε μία από τις δουλειές που πρέπει να κάνετε, όπως να πλύνετε τα πιάτα, τελευταία στιγμή και μία άλλη μέρα κάντε την ίδια δουλειά σε μία προγραμματισμένη ώρα. Μπορεί να παρατηρήσετε ότι στη δεύτερη περίπτωση η ημέρα σας κύλησε πιο εύκολα και χωρίς καμία πίεση.

Σύντομο βιογραφικό της Μαρίας Γιαννοπούλου 

Η Γιαννοπούλου Μαρία είναι απόφοιτος Ψυχολογίας του Α.Π.Θ και κάτοχος μεταπτυχιακού MSc in Psychiatry του πανεπιστημίου του Cardiff.Εκπαιδεύεται στην Gestatl ψυχοθεραπεία του Gestalt Foundation.Από το 201 4 συντονίζει σχολές γονέων και βιωματικά σεμινάρια/ομιλίες Επιπλέον συντονίζει εθελοντικά ομάδες εφήβων στο Πρότυπο Πειραματικό Σχολείο Θεσσαλονίκης. Από το 2015 παρέχει τις υπηρεσίες της ιδιωτικά σε ενήλικες σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο. Ειδικεύεται σε θέματα άγχους, φοβιών και ψυχοσωματικών συμπτωμάτων.